Το σκάνδαλο των καρκινογόνων πλαστικών στα τρόφιμά μας
(by louiza)
Τυριά, σάντουιτς και πίτσες τυλιγμένα με διαφανείς πλαστικές μεμβράνες. Κρέας, πουλερικά και ψάρια συσκευασμένα σε δισκάκια από πλαστικό φελιζόλ. Επώνυμες μάρκες παγωτών, «υγιεινών» γιαουρτιών και μαργαρίνης σε πλαστικά κεσεδάκια. Γάλατα και αναψυκτικά σε χαρτόκουτα με «αλουμινένια» επίστρωση. «Φυσικό» μεταλλικό νερό και «παρθένο» λάδι σε γυαλιστερά πλαστικά μπουκάλια. Πλαστικά παιγνίδια διασκεδάζουν τα παιδιά μας, πιατικά και οικιακά σκεύη κάνουν τη ζωή μας πιο «εύκολη». Όλα βρίσκονται όμορφα τακτοποιημένα στα ράφια και στις βιτρίνες, έτοιμα να δελεάσουν τον ανυποψίαστο αγοραστή με τα σχέδια και τις γυαλιστερές και πολύχρωμες επιφάνειές τους. Καθημερινά καταναλώνουμε τροφές που βρίσκονται σε επαφή με ορατά και αόρατα πλαστικά. Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι σε όλα τα είδη πλαστικών που χρησιμοποιούνται για τη συσκευασία τροφίμων διαρρέουν τοξικές χημικές ουσίες που έχουν συσχετιστεί με καρκίνους, ανώμαλη σεξουαλική ανάπτυξη και πληθώρα άλλων βλαβών σε πειραματόζωα. Είμαστε διαρκώς εκτεθειμένοι σε πλαστικές τοξικές ουσίες και μαζί μας και τα παιδιά, για τα οποία έχει αποδειχθεί ότι αυτές οι ουσίες διαταράσσουν ορμονικές λειτουργίες καθοριστικές στην ανάπτυξή τους.
Το τυράκι Τσένταρ μας έκανε την αποκάλυψη!
Το πιο επικίνδυνο πλαστικό για την υγεία μας και το περιβάλλον είναι το PVC, το οποίο εκτός από υλικό συσκευασίας τροφίμων χρησιμοποιείται μέχρι και για την κατασκευή… της ρόγας του μπιμπερό, της πιπίλας και της κουλούρας για τα δόντια των μωρών. Για να μπορούν οι εταιρείες πλαστικών να κατασκευάζουν εύκαμπτες μορφές συσκευασίας τροφίμων από PVC, του προσθέτουν διάφορες χημικές ουσίες, τους πλαστικοποιητές, οι οποίες είναι άκρως τοξικές. Υπολείμματα από αυτές τις ουσίες, κυρίως της κατηγορίας των φθαλικών (phthalates) και των αδιπικών (adipates); μπορούν να διαρρεύσουν από το PVC στις τροφές. Αυτό επιβεβαιώθηκε το 1998 σε άρθρο του περιοδικού Consumer Reports, που αποκάλυψε ότι επιστήμονες της αμερικάνικης Ένωσης Καταναλωτών (Consumers Union) εντόπισαν την αδιπική τοξική ουσία DEHA στο τυρί τσένταρ, που ήταν συσκευασμένο με διαφανή πλαστική μεμβράνη από PVC.
Βεβαίως, δεν είναι μόνο οι μεμβράνες περιτυλίγματος που θα πρέπει να μας ανησυχούν. Οι πλαστικές συσκευασίες τροφίμων από PVC περιέχουν τοξικούς πλαστικοποιητές ακόμα και σε ποσοστό πάνω από το 50% του βάρους τους !!! Από PVC είναι κατασκευασμένα π.χ. τα πλαστικά δισκάκια συσκευασίας μπισκότων και σοκολατένιων γλυκισμάτων, τα μπουκάλια ροφημάτων και το πλαστικό περιτύλιγμα καραμελών και λοιπών ζαχαρωδών προϊόντων. Εκτός από τα τρόφιμα τα συσκευασμένα με PVC, θα πρέπει να αποφεύγουμε και αυτά που είναι συσκευασμένα σε πλαστικά δοχεία από τερεφθαλικό πολυεθυλένιο (Polyethylene Terephthalate ή ΡΕΤ); πολυστυρένιο (Polystyrene ή PS) και πολυκαρβονικό (Polycabonate ή PC). Η πιο κοινή χρήση του ΡΕΤ είναι στην εμφιάλωση νερού, μαγειρικών λαδιών κ.α., στα οποία διαρρέει μεταξύ πολλών άλλων τοξικών χημικών ουσιών η καρκινογόνος ακεταλδεϋδη. Μελέτη για τα χημικά πρόσθετα του PS (δημοσιεύτηκε στο αμερικάνικο περιοδικό Environmental Health Perspectives) συμπέρανε ότι αυτά μπορούν να διαταράξουν τις φυσιολογικές ορμονικές λειτουργίες του ανθρώπου. Επιπλέον, το βασικό χημικό συστατικό του PS, το στυρένιο, χαρακτηρίστηκε δυνητική καρκινογόνος ουσία από τη Διεθνή Υπηρεσία Έρευνας για τον καρκίνο, της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας. Επίσης το πλαστικό PC μπορεί να απελευθερώσει στα τρόφιμα το βασικό χημικό συστατικό του βισφαινόλη άλφα (bisphenol A); το οποίο επίσης διαταράσσει τις ορμονικές λειτουργίες του ανθρώπου. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι το 1998 η Ιαπωνική κυβέρνηση υποχρέωσε εταιρείες κατασκευής παιδικών πλαστικών πιατικών συσκευών (από PC) να τα αποσύρουν και να τα καταστρέψουν διότι περιείχαν υπερβολικές ποσότητες βισφαινόλης άλφα.
Υπάρχει τρόπος να γνωρίζουν το είδος των πλαστικών συσκευασίας των τροφίμων που καταναλώνουμε; Ποιους κινδύνους διατρέχει η υγεία μας από τη χρήση τους και τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατευτούμε; Ποια είναι τα οικονομικό πολιτικά συμφέροντα και οι μηχανισμοί συγκάλυψης του σκανδάλου της τοξικότητας των πλαστικών από την κοινή γνώμη;
Οι πλαστικοί… εφιάλτες της υγείας μας
Το είδος του πλαστικού που χρησιμοποιείται στη συκεασία τροφίμων (και στην κατασκευή προϊόντων ευρείας κατανάλωσης, όπως π.χ., πιατικά, παιγνίδια κτλ.) συμβολίζεται με δύο στοιχεία: με έναν κωδικό αριθμό και μετα αρχικά κεφαλαία λατινικά γράμματα της χημικής ονομασίας του. Λόγου χάρη, το πλαστικό τερεφθαλικό πολυεθυλένιο συμβολίζεται με τα αρχικά PET ή/και με τον αριθμό ι. Αυτά τα στοχεία (το ένα ή και τα δύο) συχνά βρίσκονται τυπωμένα επάνω στο πλαστικό προϊόν (π.χ. στη βάση των πλαστικών μπουκαλιών); συνήθως εντός του σήματος ανακύκλωσης πλαστικού. Αν είστε τυχεροί και βρείεται και τα δύο στοιχεία, θα αντιστοιχούν σε κάποιο από τα είδη τοξικών πλαστικών του Πίνακα 1.
Θα πρέπει όμως να επισημανθεί ότι η αντίληψη που μας έχουν καλλιεργήσει οι εταιρείες πλαστικών και το κράτος περί χρήσης δήθεν ειδικών πλαστικών «κατάλληλων για τρόφιμα» είναι ένας απροκάλυπτα κυνικός εμπορικός μύθος. Το είδος του πλαστικού που χρησιμοποιείται στα δοχεία συσκευασίας τροφίμων δεν επιλέγεται από΄τις εταιρείς με κριτήριο τη μη τοξικότητά του στον άνθρωπο αλλα΄με βάση καθαρά εμπορικά κριτήρια. Λόγου χάρη, ένα δοχείο από διαφανές πλαστικό PET κάνει πιο ελκυστικό για τον καταναλωτή το περιεχόμενό του. Το PET εκτός από τα πλαστικά μπουκάλια εμφιαλωμένου νερού θα το βρείτε και στα πλαστικά δοχεία συσκευασίας απορρυπαντικών πιάτων (π.χ. στο Fairy Ultra, στο AVA); στα σαμπουάν κ.α. Το πλαστικό από HDPE είναι κατάλληλο για δοχεία με σχετικά εύκαμπτα τοιχώματα. Θα το βρείτε π.χ., τόσο στα γνωστά χαρτοπλασικά κουτάκια συσκευασίας γάλακτος, όσο και στα πλασικά δοχεία συσκευασίας… χλωρίνης, καθαριστικών φούρνου και τζαμιών, μέχρι και λαδιών και αλοιφών γυαλίσματος αυτοκινήτου (π.χ. στη χλωρίνη Klinex, στο καθαριστικό Roli και AZAX, στα λάδια Helix και στην αλοιφή γυαλίσματος 3Μ) κτλ.
Βλάβες στην υγεία από τα τοξικά χημικά πρόσθετα των πλαστικών
Οι καταστροφικές επιπτώσεις των πλαστικών στην υγεία μας οφείλονται στο ότι τα τοξικά χημικά πρόσθετά τους διαρρέουν στα τρόφιμα που καταναλώνουμε. Η ταχύτητα ελευθέρωσης αυτών των τοξικών αυξάνεται κατακόρυφα όταν θερμαίνονται. Περιπτώσεις μόλυνσης τροφίμων με τοξικά χημικά έχουν αναφερθεί για τα περισσότερα είδη πλαστικών. Τέτοια χημικά πρόσθετα είναι το στυρένιο (στο πλαστικό PS); οι πλαστικοποιητές (στο PVC); οι αντιοξειδωτές (στα HDPE και LDPE) και η ακεταλδεϋδη (στο PET) (πίνακας 2). Μελέτες που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Food Additives and Contaminants απέδειξαν ότι στο περιεχόμενο (π.χ. λάδι, ποτά) πλαστικών μπουκαλιών από LDPE, HDPE και PP διέρρευσαν τοξικά αντιοξειδωτικά χημικά όπως τα BHT, Chimassorb 8ι, Irganox PS 800, Irganix 1076 και Irganox 1010. Παρόμοια στοιχεία προέκυψαν για ύπαρξη της καρκινογόνου ακεταλδεϋσης στο νερό που εμφιαλώνεται σε μπουκάλες από PET. Τα τρόφιμα μολύνονται με φθαλικά συνήθως κατά την επεξεργασία και τη συσκευασία τους. Μελέτη στη Δανία εντόπισε τα τοξικά φθαλικά DBP, DEHP και BBP σε τροφές για μωρά καθώς και σε γάλα (φόρμουλα) για νεογνά (σε ποσότητες 0,11-0,49 mg/kg). Επιπλέον, μια πληθώρα από ευρωπαϊκά γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, βούτυρο, μαργαρίνη κ.α.) είναι επιμολυσμένα με DEHP. Μελέτη του Υπουργείου Περιβάλλοντος της Ιαπωνίας έδειξε την ύπαρξη DEHP σε πάνω από το 80% των τροφών που καταναλώνονται στη χώρα αυτή!!!
Τίποτα δεν είναι αθώο…
Εκτιθέμεθα στα τοξικά φθαλικά και όχι μόνο από την κατανάλωση τροφών συσκευασμένων σε πλαστικά PVC, αλλά και από άλλες πηγές με τις οποίες ερχόμαστε σε επαφή. Τα φθαλικά αποτελούν βασικό συστατικό εύκαμπτων προϊόντων από PVC, όπως παιγνίδια, ρούχα, δάπεδα, ταπετσαρίες τοίχου και ιατρικά προϊόντα. Λόγου χάρη, έρευνα της Δαινκής Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος σε προϊόντα από PVC (π.χ. κουρτίνες μπάνιου, δάπεδα, γάντια, ταπετσαρίες τοίχου και σακούλες); βρήκε φθαλικά σε ποσότητες που κυμαίνονται από 3-63%. Τα φθαλικά χημικά πρόσθετα δεν τα αποφεύγουμε ούτε κι όταν αρρωστήσουμε. Εισέρχονται στο σώμα μας από τις πλαστικές σακούλες αίματος κατά τις μεταγγίσεις, από τις πλαστικές μπουκάλες (και τους σωλήνες) ορού, καθώς και από τους αναπνευστήρες. Αλλά και το ιατρικό/νοσηλευτικό προσωπικό εκτίθεται στα φθαλικά λόγω της συχνής χρήσης πλαστικών γαντιών. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι τα ιατρικά προϊόντα από PVC περιέχουν DEHP σε ποσότητες 20-80%. Η ευρεία χρήση των φθαλικών πρόσθετων στα πλαστικά συσκευασίας τροφίμων και στην κατασκευή καταναλωτικών και ιατρικών προϊόντων δεν μπορεί να διαπιστωθεί από τους πολίτες, διότι οι εταιρείες κατασκευής τους δεν υποχρεούται από το κράτος να τα αναγράφουν σε αυτά.
Μερικές από τις σοβαρές επιπτώσεις των χημικών πρόσθετων των πλαστικών στην υγεία μας (αλλά και στο περιβάλλον) παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. Αυτές προέρχονται από την άμεση τοξικότητα των πρόσθετων (όπως ο μόλυβδος, το κάδμιο και ο υδράργυρος) και από τη δυνατότητά τους (π.χ. το DEHP) να προκαλούν καρκίνους και ενδοκρινικές διαταραχές, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε καρκινογενέσεις, γενετικές ανωμαλίες, υπολειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και αναπτυξιακά προβλήματα στα παιδάκια.
Πως μπορείτε να προστατεύσετε την υγεία σας
Υπάρχουν κάποιες ελάχιστες πρακτικές προφυλάξεις που μπορείτε να παίρνετε στην καθημερινή ζωή σας, προκειμένου να περιορίσετε την έκθεσή σας στα τοξικά συστατικά των πλαστικών:
1. Να αγοράζετε τρόφιμα συσκευασμένα μόνο σε μεταλλικά, ξύλινα, πήλινα ή γυάλινα δοχεία και παράλληλα να χρησιμοποιείτε σκεύη μόνο από αυτά τα υλικά.
2. Να αποφεύγετε όλα τα τρόφιμα που είναι συσκευασμένα από πλαστικό PVC και PS, και ιδιαίτερα τα συσκευασμένα με πλαστική μεμβράνη τυποποιημένα τρόφιμα (π.χ. τυριά, ζαμπόν, πουλερικά, κρέατα).
3. Αν δεν μπορείτε να αποφύγετε την αγορά προϊόντων περιτυλιγμένων σε μεμβράνες από PVC ή σε χαρτί επιστρωμένο με πλαστική μεμβράνη, μπορείτε να περιορίσετε την έκθεσή σας στο τοξικό DEHA αφαιρώντας μια λεπτή φλούδα ή ξύνοντας την επιφάνεια του τροφίμου (π.χ. τυρί, βούτυρο, κρέας). Μετά βέβαια θα πρέπει να το αποθηκεύετε σε μη πλαστικά δοχεία. Επισημαίνεται ότι καμία από τις πωλούμενες στην Ελλάδα μάρκες μεμβρανών περιτυλίγματος δεν αναφέρει τον τύπο του πλαστικού κατασκευής της, γεγονός ενδεικτικό της ανεξέλεγκτης κατάστασης που επικρατεί λόγω του διακοσμητικού ρόλου των κρατικών υπηρεσιών ελέγχου. Επιπλέον, οι αναγραφόμενες οδηγίες χρήσης της μεμβράνης είναι συχνά αντιφατικές: π.χ. κάποιες μάρκες δεν συνιστούν τη χρήση της μεμβράνης για τη συσκευασία λιπαρών τροφών, αλλά επιτρέπουν τη συσκευασία του βούτυρου!
4. Να μη δίνετε στα παιδιά σας πλαστικές κουλούρες για τα δόντια τους και να ζητάτε να γνωρίζετε το είδος του πλαστικού από το οποίο είναι κατασκευασμένη η ρόγα του μπιμπερό και της πιπίλας. Μην αγοράζετε μπιμπερό και πιπίλες κατασκευασμένες από PVC και άλλα πλαστικά, και να χρησιμοποιείτε μόνο αυτά που είναι κατασκευασμένα από φυλισκό ελαστικό (latex). Κι εδώ, όμως, θα πρέπει να είστε επιφυλακτικοί, διότι ακόμα και το latex μπορεί να προκαλέσει αλλεργίες σε μωρά και να επιτρέψει τη διαρροή καρκινογόνων νιτροζαμινών. Να αναζητείτε τη χώρα προέλευσης αυτών των προϊόντων λόγω του ότι μετρήσεις σε αντίστοιχα γερμανικά προϊόντα έδειξαν ότι περιείχαν ελάχιστες έως μη ανιχνεύσιμες ποσότητες νιτροζαμινών.
5. Να αγοράζετε γάλα και αναψυκτικά σε γυάλινα ή χάρτινα δοχεία, και να πίνετε μόνο νερό της βρύσης (από ελεγχόμενο δίκτυο ύδρευσης). Προσοχή στα αναψυκτικά και στα γάλατα που διαφημίζονται ως συσκευασμένα σε «υγιεινά» χαρτόκουτα με γυαλιστερή εσωτερική επιφάνεια, «αλουμινένια» ή μη. Αυτό που σας κρύβουν αυτές οι εταιρείες τροφίμων είναι ότι η εσωτερική επιφάνεια του χαρτόκουτου που έρχεται σε επαφή με το υγρό τρόφιμο, ακόμα κι αν είναι αλουμινένια είναι επικαλυμμένη με… πλαστική μεμβράνη! Να αποφεύγετε τα γλυκά τα συσκευασμένα σε χαρτόκουτα, τα οποία έχουν γυαλιστερή επιφάνεια με ή χωρίς «αλουμινένια» επίστρωση. Να ζητάτε από τα ζαχαροπλαστεία να σας τοποθετούν τα γλυκά επάνω σε επίστρωση από αλουμινόχαρτο. Θα πρέπει επίσης να αποφεύγετε τα γλυκά τα συσκευασμένα σε χρωματιστές χάρτινες θήκες.
6. Να μη θερμαίνετε (π.χ. σε φούρνους μικροκυμάτων κτλ) τροφές (ιδιαίτερα τις λιπαρές) που είναι μέσα σε πλαστικά δοχεία, πολύ περισσότερο όταν είναι τυλιγμένες σε πλαστικές μεμβράνες ή μέσα σε πλαστικές σακούλες.
7. Να μη χρησιμοποιείτε τη γυαλιστερή πλευρά του αλουμινόχαρτου για τη συσκευασία τροφών διότι σε ορισμένα τέτοια προϊόντα είναι επιστρωμένη με μεμβράνη πλαστικού. Ούτε θα πρέπει να θερμαίνετε τροφές στο αλουμινόχαρτο διότι αν έχει πλαστική επίστρωση αυτή εξατμίζεται σε υψηλές θερμοκρασίες.
8. Να μην αποθηκεύετε λάδι, ξίδι, κρασί και νερό σε πλαστικά δοχεία (π.χ. στα μεγάλα δοχεία με την ένδειξη «κατάλληλο για τρόφιμα» ή στα μπουκάλια εμφιαλωμένου νερού). Αν δεν μπορείτε να αποφύγετε εντελώς τα πλαστικά δοχεία, θα πρέπει να επιλέγετε αυτά από σκληρό πλαστικό διότι αυτό περιέχει και διαρρέονται στις τροφές λιγότερα τοξικά χημικά από ότι αυτά από εύκαμπτο πλαστικό.
Οι μηχανισμοί συγκάλυψης του σκανδάλου των τοξικών πλαστικών
Οι νομοθεσίες των περισσότερων χωρών που ρυθμίζουν τη χρήση των πλαστικών για τη συσκευασία τροφίμων και την κατασκευή προϊο΄ντων ευρείας κατανάλωσης βασίζονται κυρίως σε οδηγίες της αμερικάνικης Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων (ή FDA). Η FDA είναι μια κρατική υπηρεσία κυριολεκτικά βουτηγμένη σε σκάνδαλα διαπλοκής με τα σχετικά οικονομικά συμφέροντα. Επιπλέον, είναι έτσι διαρθρωμένη, που ακόμα κι όταν εξαναγκάζεται να πάρει κάποια μέτρα (π.χ. λόγω της αποκάλυψης κάποιου σκανδάλου της ή λόγω πιέσεων από διάφορες οργανώσεις προστασίας των καταναλωτών) κυριολεκτικά κωλυσιεργεί. Ο ειδικός επιστήμονας της Ένωσης Καταναλωτών, Ned Groth, είναι μάλλον επιεικής μαζί της όταν παρατηρεί ότι «χρειάζεται ένας τεράστιος αριθμός πειραματικών δεδομένων για να την πείσετε να αλλάξει κάποια ρύθμισή της». Ακόμα και όταν έχει στη διάθεσή της τέτοια δεδομένα, δεν απαγορεύει τη χρήση τους ούτε καν ελέγχει την τοξικότητά τους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα πλαστικά συσκευασίας τροφίμων, για τα οποία η FDA γνωρίζει ότι είναι κατασκευασμένα από τοξικές χημικές ουσίες.
Οι κρατικές υπηρεσίες «ελέγχου» είναι έτσι οργανωτικά και επιστημονικά διαρθρωμένες, ώστε να βραχυκυκλώνονται από τις εταιρείες παραγωγής του τοξικού προϊόντος μέσω πολιτικών και νομικών παρεμβάσεών τους. Την έγκριση καταλληλότητας της κυκλοφορίας ενός προϊόντος δεν τη βασίζουν σε δικές τους ανεξάρτητες έρευνες, αλλά στις έρευνες των… ίδιων των εταιρειών που παράγουν το προϊόν! Τους δε «ελέγχους» τους αναθέτουν μέχρι και σε ιδιωτικές εταιρείες. Δηλαδή, «Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει»! Στο δε θέμα των πλαστικών, ξεπερνούν κάθε όριο πρόκλησης όταν μας βεβαιώνουν ότι τα πλαστικά τροφίμων κτλ. Είναι «ασφαλή» διότι είναι δήθεν φτιαγμένα για τέτοια χρήση. Αυτός ο ισχυρισμός είναι «στάχτη στα μάτια» μας, διότι με τα ίδια «πλαστικά για τρόφιμα» συσκευάζονται άκρως τοξικά προϊόντα όπως… η χλωρίνη και τα λάδια αυτοκινήτου!!!
Είμαστε τα πειραματόζωά τους
Ανάλογα προβλήματα αναξιοπιστίας παρουσιάζει και η αντίστοιχη υπηρεσία της χώρας μας, ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ). Ο ΕΦΕΤ υφίσταται μόνο για να μεταφέρει στη χώρα μας τις εγκρίσεις χρήσεως των διαφόρων προϊόντων από την FDA και της σχετικές υπηρεσίες της Ε.Ε.. Εξάλλου, ούτε κι αυτός είναι διαρθρωμένος για να διεξάγει ανεξάρτητες έρευνες τοξικότητας προϊόντων και ούτε διαθέτει αποτελεσματικούς μηχανισμούς για τον έλεγχο εφαρμογής των οδηγιών του. Στην περίπτωση των πλαστικών, απλώς εγκρίνει την «καταλληλότητα» χρήσης τους για τη συσκευασία τροφίμων και για την κατασκευή άλλων προϊόντων, έχοντας υιοθετήσει τα επιστημονικά διαβλητά κριτήρια ξένων υπηρεσιών. Ούτε καν ελέγχει την αναγραφή επί αυτών των προϊόντων του είδους του πλαστικού από το οποίο είναι κατασκευασμένα. Με όλα αυτά ο ΕΦΕΤ στην ουσία συνεργεί στη συγκάλυψη των τοξικών δραστηριοτήτων των εταιρειών πλαστικών προϊόντων.
Το σκάνδαλο της χρήσης τοξικών πλαστικών στα τρόφιμα και σε άλλα καταναλωτικά προϊόντα αποκαλύπτει για άλλη μια φορά την απάνθρωπη φύση του καπιταλισμού και της βιοηθικής της οικονομικοπολιτικής ελίτ που μας κυβερνά και μας εξαναγκάζει να αγοράζουμε την τοξική καταναλωτική σαβούρα της. Αυτή η «ηθική» δικαιολογεί οι πολίτες να γίνονται αναλώσιμα πειραματόζωα εν ονόματι της «ανάπτυξης» της «ελεύθερης αγοράς» και της επιβίωσης των δήθεν «ικανότερων». Μπορεί κάποιοι από σας να πιστεύουν ότι και η οικονομικοπολιτική ελίτ τελικά πληρώνει το ίδιο τίμημα υγείας με εμάς. Σας διαφεύγει ίσως ότι αυτή η μεταξωτοέντερη ελίτ διαθέτει ειδικούς επιστήμονες και «σέφ» για να την προφυλάσσουν από τα τοξικά προϊόντα της. Λόγου χάρη, η πολιτική ελίτ της Ε.Ε., κατά την πρόσφατη Ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής στη Χαλκιδική, διαιτήθηκε με βιολογικά τρόφιμα και κρασιά και ξεδίψασε με νερό εμφιαλωμένο σε γυάλινα μπουκάλια. Κάποιοι από σας ίσως να μπορούν να κάνουν το ίδιο. Όμως, οι περισσότεροι δεν το μπορούν διότι τα βιολογικά προϊόντα είναι προς το παρόν μόνο για τους έχοντας και κατέχοντας.
Πίνακας 1
Είδος πλαστικών που χρησιμοποιούνται στη συσκευασία τροφίμων και στην κατασκευή άλλων καταναλωτικών προϊόντων
Κωδικός αριθμός /
είδος πλαστικού ΧΡΗςΕΙς
1- PET ή ΡΕΤΕ
(Polyethylene Terephthalate)
Από ΡΕΤ είναι κατασκευασμένα τα διαφανή μπουκάλια συσκευασίας εμφιαλωμένου νερού, αναψυκτικών, ποτών και μαγειρικών ελαίων. Επίσης, τα δοχεία τροφίμων π.χ. φυστικοβούτυρο, μεράντα, τα ραβδάκια ανάμιξης του ροφημάτων π.χ. καφέ, τα διάφανα ποτήρια νερού / αναψυκτικών, οι μεμβράνες περιτυλίγματος τροφίμων, οι αεροστεγείς συσκευασίες τροφίμων, τα εύκαμπτα μπουκάλια π.χ. μουστάρδας, κέτσαπ, οι πλαστικές επιστρώσεις σακουλών με δημητριακά, τσίπς κ.τ.λ., καθώς και οι πλαστικές σακούλες με τρόφιμα για βράσιμο και τα πλαστικά δισκάκια με τρόφιμα για μαγείρεμα σε φούρνο μικροκυμάτων. Επιπλέον, από ΡΕΤ κατασκευάζονται τα μπουκάλια των σαμπουάν και τα απορρυπαντικά πιάτων, καθώς και τα πλαστικά μαγειρικά σκεύη, οι σακούλες, τα παιγνίδια κ.α. Επίσης, τα σκεύη και εξαρτήματα που χρησιμοποιούνται στην ιατρική π.χ. μεταμοσχεύσεις.
2- HDPE
(HighDensity PolyEthylene) Από HDPE κατασκευάζονται τα κεσεδάκια γιαουρτιού, τα μπουκαλάκια και τα χαρτοπλαστικά κουτιά γάλακτος, οι κανάτες νερού, τα μεγάλα δοχεία πόσιμου νερού κ.α. αλλά και οι πλαστικές σακούλες σκουπιδιών, τα δοχεία καθαριστικών π.χ. χλωρίνης, μέχρι και τα πλαστικά δοχεία των λιπαντικών του οχήματος σας.
3- V ή PVC
(PolyVinylChloride) Από PVC φτιάχνονται οι διαφανείς μεμβράνες περιτύλιξης τροφίμων (κρέας, τυρί κ.α.). Με αυτό τα σούπερ μάρκετ περιτυλίγουν όλα τα προτεμαχισμένα τυριά, κρέατα, πουλερικά κ.α. επίσης από PVC κατασκευάζονται εύκαμπτα μπουκάλια, εμφιαλωμένου νερού, μαγειρικών ελαίων, σαλτσών και «ντρέσινγκ», τα δισκάκια πακεταρίσματος μπισκότων και σοκολατών, τα περιτυλίγματα καραμελών. Επίσης τα μπουκάλια στοματικών διαλυμάτων, αποσμητικών (στίκ, ρολ όν); καΘΏς ΚΑΙ οι πλαστικές πιπίλες και οι ρόγες μπιμπερό, ορισμένα παιδικά παιγνίδια π.χ. «Μπάρμπυ» μέχρι και σωλήνες νερού.
4- LDPE
(LowDensity
PolyEthylene) Κατασκευάζονται οι πλαστικές σακούλες, μεμβράνες φαγητών, περιτυλίγματος τροφίμων , δοχεία μπουκάλες κ.α.
5- PP
PolyPropylene Από το αδιαφανές ΡΡ φτιάχνονται τα άκαμπτα δοχεία τροφίμων, μπουκάλια γάλακτος/νερού για μωρα, μπουκάλια κέτσαπ, δοχεία για σούπες, κύπελλα, καλαμάκια ροφημάτων, καπάκια μπουκαλιών κ.α.
6- PS
(PolyStylene) Το PS υπάρχει σε διάφορα σχήματα και τύπους, από τις θήκες αυτγών και δίσκων συσκευασίας κρέατος, μέχρι και στο ποτηράκι του πρωινού σας καφέ. Φελιζόλ, δοχεία έτοιμων τροφών και ποτήρια ποτών (χάμπουργκερ, καφές) δισκάκια συσκευασίας τροφίμων / αρτοσκευασμάτων (κρέας, ψάρι, τυρί, μπισκότα); δοχεία πακεταρίσματος προμαγειρεμένων τροφών, κεσεδάκια γιαουρτιού….Επίσης πλαστικά πιάτα / μαχαιροπίρουνα, φλιτζάνια, παγοθήκες, ποτήρια…μπλά-μπλάααα
7- PC
(PolyCarbonate) Από PC φτιάχνονται μεγάλα δοχεία εμφιαλ. Νερού, πιατικά, εσωτερική πλαστικοποιημένη επίστρωση κονσερβών και κουτιών, μέχρι και οι οδοντικοί μονωτές (sealands). Φυσικά μην ξεχνάμε τα κράνη μοτοσικλετών!
Πίνακας 2
Τοξίνες, παρεμποδιστές εωδικρινών ορμονών
Και καρκινογόνα πρόσθετα πλαστικών: Επιπτώσεις τους στην ηγεία μας.
Είδος πλαστικού ΤΟΞΙΚΕς ΟΥΣΙΕς ΚΑΙ ΒΛΑΒΕς ΣΤΗΝ ΗΓΕΙΑ ΜΑς
1- PET ή ΡΕΤΕ
(Polyethylene Terephthalate)
Περιέχει την τοξική ακεταλδεΰδη, η οποία διαρρέει π.χ. στο εμφιαλωμένο νερό. Είναι ύποπτη για καρκινογενέσεις στον άνθρωπο. Από αυτό το πλαστικό διαρρέουν στις τροφές και άλλα 19 χημικά πρόσθετα και πλαστικοποιητές.
2- HDPE
(HighDensity PolyEthylene) Περιέχει αντιοξειδωτές BHT, Chimassorb 81, Irganox PS 8oo, Irganix 1o76, Irganox 1o1o. Επίσης σύνθετοι οργανομεταλλικοί καταλύτες και διαλύτες, καθώς και σταθεροποιητές όπως αμίνες, gas black, calcium stearate, φαινόλη και παράγωγα βενζοφαινόλης.
3- V ή PVC
(PolyVinylChloride) Μιλάμε για το πιο τοξικό πλαστικό. Από αυτό διαρρέουν οι καρκινογόνοι πλαστικοποιητές μόλυβδος, κάδμιο, υδράργυρος, diethylhexyl phthalate (DEHP) & di-2-ethylhexyl adipate (DEHA). Προκαλούν καρκίνους, γενετικές ανωμαλίες, γενετικές ματαλλάξεις, χρόνια βρογχίτιδα, άσθμα, έλκη, δερματοπάθειες, απώλεια ακοής και όρασης, δυσπεψία, ηπατικές δυσλειτουργείες, ενδοκρινικές, αναπτυξιακές και αναπαραγωγικές ανωμαλίες. Η αποτέφρωση νοσοκομιακών αποβλήτων απελευθερώνει διοξίνες και υδράργυρο, τα οποία προκαλούν καρκίνους, γενετικές ανωμαλίες ορμονικές διαταραχές, μείωση σπέρματος, στειρότητα, ενδομητρίωση και βλάβες στο ανοσοποιητικό σύστημα.
4- LDPE
(LowDensity
PolyEthylene) Βλέπε HDPE.
5- PP
PolyPropylene Διαρρέουν οι αντιοξειδωτές BHT, Chimassorb 81, Irganox PS 8oo, Irganix 1o76, Irganox 1o1o.
6- PS
(PolyStylene) Διαρρέει το στυρένιο του οποίου ίχνη υπάρχουν στο λίπος όλων μας(!!!). Προκαλεί ζαλάδες, λιποθυμ1ες, ερεθισμούς σε μάτια, μύτη, λαιμό.
7- PC
(PolyCarbonate) Διαρρέει η βιοφαινόλη άλφα (bisphenol A). Που διαταράσσει τις ορμονικές λειτουργείες του οργανισμού μας.
Γιατί δεν χρεοκοπούμε...
Από τους Financial Times (via Euro2day)
Του Martin Feldstein*
Αν και το ελληνικό κοινοβούλιο πήρε μια ανάσα με την ψήφο εμπιστοσύνης, η στάση πληρωμών της Ελλάδας είναι αναπόφευκτη. Με συντελεστή χρέους επί του ΑΕΠ στο 150%, μεγάλα ελλείμματα και επιτόκιο 25% και άνω, το μόνο ερώτημα είναι το πότε θα γίνει το χρεοστάσιο.
Αν η Ελλάδα ήταν η μόνη χρεοκοπημένη χώρα της Ευρώπης, το καλύτερο θα ήταν να γίνει η στάση πληρωμών τώρα. Η μείωση του χρέους στο μισό και η αντικατάσταση του υφιστάμενου χρέους με ομόλογα με χαμηλότερα επιτόκια θα έδιναν στην Ελλάδα το περιθώριο να εξυπηρετήσει το χρέος χωρίς τον εξοντωτικό πόνο που επιφέρει η εξυπηρέτηση του τωρινού χρέους.
Όμως η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χρεοκοπημένη χώρα και μια στάση πληρωμών από την Αθήνα θα προκαλέσει χρεοστάσια στην Πορτογαλία, την Ιρλανδία και πιθανώς την Ισπανία. Οι συνεπαγόμενες απώλειες θα καταστρέψουν μεγάλα μεγέθη κεφαλαίων σε τράπεζες και άλλους πιστωτές στη Γερμανία, τη Γαλλία και άλλες χώρες. Θα στέρευαν οι διαθέσιμες πιστώσεις προς επιχειρήσεις σε όλη την Ευρώπη και θα επερχόταν κατάρρευση μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών.
Αυτό το αναπόφευκτο ντόμινο και οι πιθανές επιπτώσεις για το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι ο λόγος που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι αποφασισμένη να αποτρέψει το χρεοστάσιο τώρα. Η πρόκληση, άρα, είναι να βρεθεί ένας τρόπος να αναβληθούν οι στάσεις πληρωμών για αρκετό διάστημα, ώστε οι τράπεζες και οι άλλοι πιστωτές να αντέξουν τις απομειώσεις στις αξίες ομολόγων, αν η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία κηρύξουν στάση πληρωμών ταυτόχρονα.
Η διαδικασία περιπλέκεται από τη θέση της γερμανικής κυβέρνησης ότι θα στηρίξει την επέκταση των επίσημων πιστώσεων τώρα μόνο αν συμμετέχουν οι υπάρχοντες ιδιώτες πιστωτές. Η ΕΚΤ επιμένει η συμμετοχή των ιδιωτών πιστωτών να είναι «εθελοντική» ώστε να μην εκδηλωθεί τεχνικό χρεοστάσιο.
Το ουσιώδες στοιχείο, λοιπόν, σε οποιαδήποτε λύση είναι να συμφωνήσουν «εθελοντικά» οι ομολογιούχοι να κεφαλαιοποιήσουν τους τόκους που τους οφείλονται σήμερα και να παράσχουν νέα πολυετή δάνεια σε επιτόκια κάτω από τα επίπεδα τα οποία επικρατούν στην αγορά, ώστε να αντικατασταθούν τα ομόλογα που λήγουν. Μια τέτοια λύση θα ικανοποιήσει την Γερμανία και θα ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ΕΚΤ.
Πώς θα έλθουν όμως να συμφωνήσουν οι πιστωτές; Αν δεν υποχρεωθούν, θα πρέπει να έχουν κάποιο συμφέρον για να το κάνουν. Και υπάρχουν τρεις λύσεις για να γίνει αυτό δυνατό.
● Πρώτον, αν μια τράπεζα δεν κεφαλαιοποιήσει τους τόκους και παράσχει νέα πίστωση, το παλαιό δάνειο θα κηρύξει στάση πληρωμής μειώνοντας το λογιστικό κεφάλαιο της τράπεζας και τη δυνατότητα δανεισμού της. Οι τράπεζες και άλλοι πιστωτές θα θελήσουν να το αποφύγουν.
● Δεύτερον, η ΕΚΤ έχει υπονοήσει ότι το αναδιαρθρωμένο ομόλογο που θα είναι προϊόν στάσης πληρωμής δεν θα είναι αποδεκτό ως εγγύηση στην κεντρική τράπεζα, ενώ τα νέα δάνεια, που θα δοθούν εθελοντικά, θα είναι.
● Τρίτον, θα υπάρξουν ανταγωνιστικές πιέσεις ανάμεσα στις τράπεζες και τους άλλους πιστωτές, ώστε να αναγνωρίσουν ότι θα ευνοηθούν όλες από την αποφυγή χρεοστασίου.
Αν αποφύγουν την απώλεια λογιστικού κεφαλαίου, αν έχουν ένα ενεργητικό που μπορούν να αξιοποιήσουν ως εγγύηση στην κεντρική τράπεζα και αν υποχρεωθούν από τον ανταγωνισμό, οι τράπεζες και άλλοι πιστωτές θα έχουν επαρκή κίνητρα για να δώσουν νέα δάνεια με ευνοϊκά επιτόκια. Αν όχι, θα πρέπει να δοθούν επιπλέον κίνητρα από την ΕΚΤ και την Ε.Ε.
Εν ευθέτω χρόνω οι τράπεζες και άλλοι πιστωτές που κατέχουν ομόλογα της Ελλάδας της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας θα μπορέσουν να τα πουλήσουν ή αλλιώς να τα μεταφέρουν στην ΕΚΤ ή άλλους πιθανούς αγοραστές και να συγκεντρώσουν τα κέρδη που χρειάζονται για να βελτιώσουν την κεφαλαιακή τους επάρκεια.
Όταν η ΕΚΤ εντέλει θα καθορίσει ότι οι μεγάλοι πιστωτές έχουν μειώσει τα ανοίγματά τους στα «επισκευασμένα» ομόλογα αρκετά, ώστε, σε συνδυασμό με την βελτιωμένη κεφαλαιακή τους επάρκεια, να μπορούν να αντέξουν τις συνεπαγόμενες απομειώσεις αξιών, η ΕΚΤ θα επιτρέψει στις Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία να κηρύξουν στάση πληρωμών, στην οποία θα αναδιαρθρώσουν τα υπάρχοντα χρέη τους σε επίπεδα τα οποία θα μπορούν με άνεση να εξυπηρετήσουν.
Αυτού του είδους το σχέδιο είχε αποδώσει με τα ομόλογα της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του 1980, υποβοηθούμενο από την υποκατάσταση των υφιστάμενων ομολόγων με ομόλογα Brady.
Δεν υπάρχει, φυσικά, καμία εγγύηση ότι το πρόγραμμα θα αποδώσει και στην ευρωπεριφέρεια. Μεγάλη αβεβαιότητα προκαλεί η περίπτωση της Ισπανίας, που ίσως χρειαστεί επίσης να κάνει αναδιάρθρωση.
Αν και το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης της Ισπανίας δείχνει διαχειρίσιμο, τα προβληματικά ενεργητικά των ισπανικών αποταμιευτικών τραπεζών και τα χρέη των ανεξάρτητων τοπικών αυτοδιοικήσεων ίσως καταστήσουν αδύνατη την εξυπηρέτηση των τελικών συνολικών υποχρεώσεων της κεντρικής κυβέρνησης. Και τα δυνητικά χρέη της Ισπανίας είναι μεγαλύτερα από τα προβληματικά ομόλογα και των τριών κρατών της υπόλοιπης ευρωπαϊκής περιφέρειας μαζί.
Υπάρχουν δύο ακόμη προβλήματα, που μπορεί να δυσχεράνουν την αποδοτικότητα αυτής της στρατηγικής για την Ευρώπη.
● Πρώτον, οι αντικρουόμενες δημοσιονομικές πολιτικές, που μειώνουν την συνολική ζήτηση και τα ΑΕΠ αυτών των κρατών, δεν μπορούν να αντισταθμιστούν με τις αναπτυξιακές επιδράσεις της νομισματικής υποτίμησης, όπως είχε γίνει στην Λατινική Αμερική.
● Επιπλέον, ακόμη κι αν χαλαρώσει η θηλιά του χρέους, οι χώρες της ευρωπεριφέρειας δεν θα είναι ανταγωνιστικές στις διεθνείς αγορές με τις υφιστάμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες. Ως μέλη της ευρωζώνης, δεν μπορούν να κάνουν υποτίμηση.
Αυτό σημαίνει ότι η τακτοποίηση του προβλήματος του χρέους και πάλι θα αφήσει αυτές τις χώρες με τα μεγάλα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών που αντιμετωπίζουν και σήμερα και αυτό θα συνεχιστεί και στο μέλλον.
*Ο αρθρογράφος είναι καθηγητής Οικονομίας στο Harvard University και πρώην κορυφαίος οικονομικός σύμβουλος του Αμερικανού προέδρου Ronald Reagan
Του Martin Feldstein*
Αν και το ελληνικό κοινοβούλιο πήρε μια ανάσα με την ψήφο εμπιστοσύνης, η στάση πληρωμών της Ελλάδας είναι αναπόφευκτη. Με συντελεστή χρέους επί του ΑΕΠ στο 150%, μεγάλα ελλείμματα και επιτόκιο 25% και άνω, το μόνο ερώτημα είναι το πότε θα γίνει το χρεοστάσιο.
Αν η Ελλάδα ήταν η μόνη χρεοκοπημένη χώρα της Ευρώπης, το καλύτερο θα ήταν να γίνει η στάση πληρωμών τώρα. Η μείωση του χρέους στο μισό και η αντικατάσταση του υφιστάμενου χρέους με ομόλογα με χαμηλότερα επιτόκια θα έδιναν στην Ελλάδα το περιθώριο να εξυπηρετήσει το χρέος χωρίς τον εξοντωτικό πόνο που επιφέρει η εξυπηρέτηση του τωρινού χρέους.
Όμως η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χρεοκοπημένη χώρα και μια στάση πληρωμών από την Αθήνα θα προκαλέσει χρεοστάσια στην Πορτογαλία, την Ιρλανδία και πιθανώς την Ισπανία. Οι συνεπαγόμενες απώλειες θα καταστρέψουν μεγάλα μεγέθη κεφαλαίων σε τράπεζες και άλλους πιστωτές στη Γερμανία, τη Γαλλία και άλλες χώρες. Θα στέρευαν οι διαθέσιμες πιστώσεις προς επιχειρήσεις σε όλη την Ευρώπη και θα επερχόταν κατάρρευση μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών.
Αυτό το αναπόφευκτο ντόμινο και οι πιθανές επιπτώσεις για το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι ο λόγος που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι αποφασισμένη να αποτρέψει το χρεοστάσιο τώρα. Η πρόκληση, άρα, είναι να βρεθεί ένας τρόπος να αναβληθούν οι στάσεις πληρωμών για αρκετό διάστημα, ώστε οι τράπεζες και οι άλλοι πιστωτές να αντέξουν τις απομειώσεις στις αξίες ομολόγων, αν η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία κηρύξουν στάση πληρωμών ταυτόχρονα.
Η διαδικασία περιπλέκεται από τη θέση της γερμανικής κυβέρνησης ότι θα στηρίξει την επέκταση των επίσημων πιστώσεων τώρα μόνο αν συμμετέχουν οι υπάρχοντες ιδιώτες πιστωτές. Η ΕΚΤ επιμένει η συμμετοχή των ιδιωτών πιστωτών να είναι «εθελοντική» ώστε να μην εκδηλωθεί τεχνικό χρεοστάσιο.
Το ουσιώδες στοιχείο, λοιπόν, σε οποιαδήποτε λύση είναι να συμφωνήσουν «εθελοντικά» οι ομολογιούχοι να κεφαλαιοποιήσουν τους τόκους που τους οφείλονται σήμερα και να παράσχουν νέα πολυετή δάνεια σε επιτόκια κάτω από τα επίπεδα τα οποία επικρατούν στην αγορά, ώστε να αντικατασταθούν τα ομόλογα που λήγουν. Μια τέτοια λύση θα ικανοποιήσει την Γερμανία και θα ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ΕΚΤ.
Πώς θα έλθουν όμως να συμφωνήσουν οι πιστωτές; Αν δεν υποχρεωθούν, θα πρέπει να έχουν κάποιο συμφέρον για να το κάνουν. Και υπάρχουν τρεις λύσεις για να γίνει αυτό δυνατό.
● Πρώτον, αν μια τράπεζα δεν κεφαλαιοποιήσει τους τόκους και παράσχει νέα πίστωση, το παλαιό δάνειο θα κηρύξει στάση πληρωμής μειώνοντας το λογιστικό κεφάλαιο της τράπεζας και τη δυνατότητα δανεισμού της. Οι τράπεζες και άλλοι πιστωτές θα θελήσουν να το αποφύγουν.
● Δεύτερον, η ΕΚΤ έχει υπονοήσει ότι το αναδιαρθρωμένο ομόλογο που θα είναι προϊόν στάσης πληρωμής δεν θα είναι αποδεκτό ως εγγύηση στην κεντρική τράπεζα, ενώ τα νέα δάνεια, που θα δοθούν εθελοντικά, θα είναι.
● Τρίτον, θα υπάρξουν ανταγωνιστικές πιέσεις ανάμεσα στις τράπεζες και τους άλλους πιστωτές, ώστε να αναγνωρίσουν ότι θα ευνοηθούν όλες από την αποφυγή χρεοστασίου.
Αν αποφύγουν την απώλεια λογιστικού κεφαλαίου, αν έχουν ένα ενεργητικό που μπορούν να αξιοποιήσουν ως εγγύηση στην κεντρική τράπεζα και αν υποχρεωθούν από τον ανταγωνισμό, οι τράπεζες και άλλοι πιστωτές θα έχουν επαρκή κίνητρα για να δώσουν νέα δάνεια με ευνοϊκά επιτόκια. Αν όχι, θα πρέπει να δοθούν επιπλέον κίνητρα από την ΕΚΤ και την Ε.Ε.
Εν ευθέτω χρόνω οι τράπεζες και άλλοι πιστωτές που κατέχουν ομόλογα της Ελλάδας της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας θα μπορέσουν να τα πουλήσουν ή αλλιώς να τα μεταφέρουν στην ΕΚΤ ή άλλους πιθανούς αγοραστές και να συγκεντρώσουν τα κέρδη που χρειάζονται για να βελτιώσουν την κεφαλαιακή τους επάρκεια.
Όταν η ΕΚΤ εντέλει θα καθορίσει ότι οι μεγάλοι πιστωτές έχουν μειώσει τα ανοίγματά τους στα «επισκευασμένα» ομόλογα αρκετά, ώστε, σε συνδυασμό με την βελτιωμένη κεφαλαιακή τους επάρκεια, να μπορούν να αντέξουν τις συνεπαγόμενες απομειώσεις αξιών, η ΕΚΤ θα επιτρέψει στις Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία να κηρύξουν στάση πληρωμών, στην οποία θα αναδιαρθρώσουν τα υπάρχοντα χρέη τους σε επίπεδα τα οποία θα μπορούν με άνεση να εξυπηρετήσουν.
Αυτού του είδους το σχέδιο είχε αποδώσει με τα ομόλογα της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του 1980, υποβοηθούμενο από την υποκατάσταση των υφιστάμενων ομολόγων με ομόλογα Brady.
Δεν υπάρχει, φυσικά, καμία εγγύηση ότι το πρόγραμμα θα αποδώσει και στην ευρωπεριφέρεια. Μεγάλη αβεβαιότητα προκαλεί η περίπτωση της Ισπανίας, που ίσως χρειαστεί επίσης να κάνει αναδιάρθρωση.
Αν και το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης της Ισπανίας δείχνει διαχειρίσιμο, τα προβληματικά ενεργητικά των ισπανικών αποταμιευτικών τραπεζών και τα χρέη των ανεξάρτητων τοπικών αυτοδιοικήσεων ίσως καταστήσουν αδύνατη την εξυπηρέτηση των τελικών συνολικών υποχρεώσεων της κεντρικής κυβέρνησης. Και τα δυνητικά χρέη της Ισπανίας είναι μεγαλύτερα από τα προβληματικά ομόλογα και των τριών κρατών της υπόλοιπης ευρωπαϊκής περιφέρειας μαζί.
Υπάρχουν δύο ακόμη προβλήματα, που μπορεί να δυσχεράνουν την αποδοτικότητα αυτής της στρατηγικής για την Ευρώπη.
● Πρώτον, οι αντικρουόμενες δημοσιονομικές πολιτικές, που μειώνουν την συνολική ζήτηση και τα ΑΕΠ αυτών των κρατών, δεν μπορούν να αντισταθμιστούν με τις αναπτυξιακές επιδράσεις της νομισματικής υποτίμησης, όπως είχε γίνει στην Λατινική Αμερική.
● Επιπλέον, ακόμη κι αν χαλαρώσει η θηλιά του χρέους, οι χώρες της ευρωπεριφέρειας δεν θα είναι ανταγωνιστικές στις διεθνείς αγορές με τις υφιστάμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες. Ως μέλη της ευρωζώνης, δεν μπορούν να κάνουν υποτίμηση.
Αυτό σημαίνει ότι η τακτοποίηση του προβλήματος του χρέους και πάλι θα αφήσει αυτές τις χώρες με τα μεγάλα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών που αντιμετωπίζουν και σήμερα και αυτό θα συνεχιστεί και στο μέλλον.
*Ο αρθρογράφος είναι καθηγητής Οικονομίας στο Harvard University και πρώην κορυφαίος οικονομικός σύμβουλος του Αμερικανού προέδρου Ronald Reagan
Η Ελλάδα των Δανείων
Του Γιώργου Ρωμαίου
Για 187 χρόνια η Ελλάδα ζει με ξένα δάνεια και με χρεοκοπίες. Πριν από 80 χρόνια ο καθηγητής Ανδρέας Ανδρεάδης έγραφε: «Η ιστορία της δημόσιας οικονομίαςτου νεώτερου ελληνικού κράτους είναι εν πολλοίς η ιστορία του δημόσιου χρέους».
Η ιστορία του δανεισμού άρχισε πριν από τη συγκρότηση του νεότερου ελληνικού κράτους. Συγκεκριμένα το 1824, όταν ο απελευθερωτικός αγώνας βρισκόταν σε κρίσιμη φάση. Ήταν άμεση η ανάγκη εξοπλισμών και κυρίως η ενίσχυση του στόλου. Ο τότε πρόεδρος του Εκτελεστικού, ο αγγλόφιλος Γεώργιος Κουντουριώτης, προσέφυγε στους «προστάτες» Αγγλους, οι οποίοι πρόθυμα χορήγησαν δύο δάνεια, με το αζημίωτο βέβαια.
Δεν τα έδωσαν για να ενισχύσουν τον αγώνα εναντίον των Τούρκων, διότι τότε η Αγγλία υποστήριζε το δόγμα της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στόχευε όμως να εκτοπίσει από την «προστασία» τη Γαλλία και τη Ρωσία, όπως και τελικά πέτυχε. Ληστρικοί βέβαια ήταν και οι όροι του δανείου.
Δάνεια και χρέη: η Ιστορία επαναλαμβάνεται
Κέρδιζαν όλοι εκτός από την Ελλάδα!
Το πρώτο δάνειο που πήρε η Ελλάδα από τους Αγγλους ήταν ονομαστικής αξίας 800.000 λιρών, αλλά μόνο 308.000 λίρες και εφόδια αξίας 11.900 λιρών δόθηκαν στην Ελλάδα. Από το δεύτερο δάνειο, το 1825, ονομαστικής αξίας 2.000.000 λιρών, εισπράχθηκαν μόνο 1.100.000. Κρατήθηκαν για προηγούμενα δάνεια 529.000 λίρες και τα υπόλοιπα για τόκους, μεσιτικά και έξοδα!
Αξίωσαν όμως οι δανειστές μας και εγγυήσεις. Δεν ζήτησαν εκποίηση δημόσιας περιουσίας, διότι ουδείς θα αγόραζε από μια σε επανάσταση τουρκοκρατούμενη χώρα. Σατανικά ευφυές το «παιχνίδι» των Αγγλων! Ζήτησαν και τους παραχωρήθηκε εγγύηση «επί της γης και των φθαρτών κτημάτων του Εθνους». Εάν δεν έφθανε στην ολοκλήρωσή της η ελληνική επανάσταση, θα «τα βρίσκαν» με τους Τούρκους. Εάν απελευθερωνόταν η Ελλάδα, θα εμφανίζονταν ως οι «μεγάλοι ευεργέτες» και οι μόνοι «προστάτες».
Ατυχώς από τα πρώτα αυτά δάνεια καταγράφεται η ανικανότητα τίμιας και επωφελούς διαχείρισης των δανείων. Από αυτά ταδάνεια 156.000 λίρες εστάλησαν στην Αμερική για την κατασκευή δύο ατμοκίνητων φρεγατών.
Συνωμοσία
Τραπεζίτες και ναυπηγοί συνωμότησαν, κατά τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης», με τον μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου να καθυστερήσει η ναυπήγηση. Τελικά, έπειτα από προσφυγή της Ελλάδας και στο Κογκρέσο, παραδόθηκε μια κορβέτα, η «Ελλάδα», την οποία πυρπόλησε ο Mιαούλης όταν ξέσπασε το κίνημα κατά του Καποδίστρια!
Από τα έξι πλοία που επρόκειτο να ναυπηγηθούν στην Αγγλία, το «Καρτερία» έφθασε στην Ελλάδα «εις κακήν κατάστασιν» ύστερα από 13 μήνες, τον Σεπτέμβρη του 1926, το «Ακαταμάχητος» κάηκε στον Τάμεση και το «Επιχείρησις», όταν ανοίχτηκε στη θάλασσα, κινδύνευσε να βουλιάξει γιατί έσκασαν τα καζάνια. Από τα τρία μικρότερα έφθασε μόνο το «Ερμής» με χαλασμένη μηχανή. Τυχαίο;
Ό,τι έμεινε από τα δύο δάνεια διατέθηκαν στον «εσωτερικό αγώνα» για τον έλεγχο της εξουσίας. Ο Ανδρέας Ζαΐμης είχε αντιληφθεί τις προθέσεις των Κουντουριώτηδων και έγραφε στον Λόντο:
«Το δάνειο οσονούπω εμβαίνει εις χείρας της διοικήσεως, ώστε δεν πρέπει να πάρωμεν τα πράγματα εν αργοπορία... Ο καιρός είναι κρίσιμος, ο πρόεδρος (Κουντουριώτης) οποίων φρονημάτων έγινε γνωστός, οι νησιώτες διά τα ίδια τα τέλη, ότι θέλουν τον μηδενισμόν των εχόντων λόγον Πελοποννησίων... Επειδή μόνο εμάς στοχάζονται, μας θέλουν και διά τα πρώτα θύματα».
Ο ιστορικός Κ. Παπαρρηγόπουλος γράφει «...η αγγελία της αλληλοδιαδόχου αφίξεως των δόσεων αυτού (του δανείου) ηύξανεν τον περί της κατοχής της εξουσίας πόθον και ο πόθος ούτος απέληξε βαθμηδόν εις τον δεύτερον εμφύλιον πόλεμον!».
O Καποδίστριας
Οταν ο Καποδίστριας έφθασε στο Ναύπλιο, τον Ιανουάριο του 1828, είχε ήδη σημειωθεί (1827) η πρώτη χρεοκοπία λόγω αδυναμίας καταβολής των τοκοχρεολυσίων. Ο κυβερνήτης εγνώριζε την κατάσταση. Προσπάθησε να πετύχει ένα νέο δάνειο, αλλά όλες οι πόρτες ήταν κλειστές και για πολιτικούς λόγους. Αγγλοι και Γάλλοι τον θεωρούσαν «άνθρωπο του τσάρου».
Ο αρμόδιος για τα οικονομικά Π. Λιδωρίκης τον ενημέρωσε ότι «όχι μόνο χρήματα δεν υπάρχουν εις το Ταμείο, αλλά ούτε και Ταμείο υπάρχει, διότι δεν υπήρξε ποτέ!». Το «Ταμείο» άνοιξε με 50.000 γαλλικά φράγκα, κατά το μεγαλύτερο μέρος από την προσωπική εισφορά του κυβερνήτη και συνδρομή ομογενών και φιλελλήνων...
Με τον ερχομό του νεαρού Βαυαρού βασιλιά Όθωνα το 1833, οι «προστάτες» αποφάσισαν να στηρίξουν τον «εκλεκτό» τους και πρόσφεραν δάνειο 60 εκατ. γαλλικών φράγκων. Τα 33 κρατήθηκαν για την αποπληρωμή των «δανείων της Ανεξαρτησίας», τα 12,5 εκατ. δόθηκαν στην Τουρκία για την «εξαγορά» (!) επαρχιών της Αττικής, της Εύβοιας και μέρους της Φθιώτιδας. Οι πιστωτές οδήγησαν για δεύτερη φορά την Ελλάδα, το 1843, σε χρεοκοπία.
«Θέλει την τέχνη της και η χρεοκοπία»
Η ιστορία των δανείων θα συνεχιστεί με κύριους πιστωτές τη Hambro του Λονδίνου, την Banque de Paris, την Brleishrober του Βερολίνου και την Τράπεζα της Κωνσταντινούπολης του Ανδρέα Συγγρού. Έχουμε δώσει το όνομά του στη γνωστή λεωφόρο. Ευεργέτης, αλλά δεν κέρδισε και λίγα από το παιχνίδι των πιστωτών μας. Εξελέγη και βουλευτής την περίοδο Τρικούπη, στον οποίο, μετά την πτώχευση, είπε το αμίμητο «και η χρεοκοπία θέλει την τέχνη της». Στα χέρια Ελλήνων κεφαλαιούχων βρισκόταν το 15% με 30% των τίτλων.
Από το 1879 μέχρι και το 1893 συνήφθησαν 9 δάνεια (τα 8 επί Τρικούπη) ύψους 643.000.000 χρυσών φράγκων. Εισπράχθηκαν μόνο 463 εκατομμύρια και καταβλήθηκαν 455 εκατομμύρια για τοκοχρεολύσια. Γεγονός όμως είναι ότι τα δάνεια επί Τρικούπη αξιοποιήθηκαν και δεν σπαταλήθηκαν.
● Ολοκληρώθηκε η διώρυγα της Κορίνθου.
● Κατασκευάστηκαν 907 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών και 1.446 αμαξιτών δρόμων.
● Αυξήθηκαν οι επενδύσεις και διευρύνθηκε η οικονομία, αυξήθηκαν οι εξαγωγές, συγκροτήθηκαν αστικά κέντρα και μετατράπηκε η Αθήνα σε σύγχρονη πόλη.
● Το Ναυτικό ενισχύθηκε με τα σύγχρονα σκάφη «Υδρα», «Σπέτσες» και «Ψαρά».
Δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει το όραμά του για τη ζεύξη του Ρίου με το Αντίρριο. Θα υλοποιηθεί ύστερα από 110 χρόνια και η γέφυρα θα φέρει το όνομά του.
Από το «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν», στην επικράτηση του Γουλιμή
Το 1885 διαδέχθηκε τον Τρικούπη (1882-85) ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης, ο οποίος δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων από τα δάνεια του Τρικούπη, διότι οι πόρτες για νέο δάνειο ήταν κλειστές. Τις εκλογές του 1892 ο Τρικούπης επανέρχεται στην εξουσία και αναζητεί νέο δάνειο. Ταυτόχρονα θα επιβάλει νέους φόρους σε πολλά είδη και το πετρέλαιο.
Η αντιπολίτευση και ο φιλικός της Τύπος θα εκμεταλλευτούν τη νέα φορολογία και θα «κοσμήσουν» τον Τρικούπη με σχετικά προσωνύμια: «Φορομπήχτης», «Πετρέλαιος» και ανάλογες γελοιογραφίες... Επιτυγχάνει όμως από την Αγγλία δάνειο 3.500.000 λιρών, ικανό να στηρίξει τα ελληνικά ομόλογα και να αποφευχθεί η χρεοκοπία. Η συμφωνία προέβλεπε την κύρωσή της με βασιλικό διάταγμα σε οκτώ μέρες. Η αντιπολίτευση αντέδρασε και ζήτησε κύρωση από τη Βουλή.
Οι Αγγλοι αρνήθηκαν, αλλά και ο βασιλιάς Γεώργιος αρνήθηκε να υπογράψει το σχετικό διάταγμα. Κρατούσε η «βεντέτα» από τότε που ο βασιλιάς υποχρεώθηκε να υιοθετήσει την «αρχή της δεδηλωμένης» για τον διορισμό κυβέρνησης. Ο Τρικούπης απέφευγε τη σύγκρουση ακόμη και για τη σπάταλη ζωή της βασιλικής οικογένειας και τις συχνές επισκέψεις του βασιλιά στα καμαρίνια της διάσημης ηθοποιού Σάρας Μπερνάρ. Είχε όμως και επενδύσει σε ελληνικά χρεόγραφα ο Γεώργιος και έπαιζε παρέα με τους άλλους κερδοσκόπους.
Ο κουμπάρος
Τη διαχείριση είχε αναλάβει ο κουμπάρος του Συγγρού, Νικόλαος Θων, ο οποίος είχε τεράστια έκταση στη συμβολή Αλεξάνδρας και Βασιλίσσης Σοφίας. Έγραψε τότε ο κορυφαίος δημοσιογράφος Βλάσης Γαβριηλίδης:
«Απελπισθέντες (ανακτορικοί και αντιπολίτευση) να καταστρέψουν έναν άνδρα, ενόμισαν ευκολότερον να καταστρέψουν το Έθνος».
Η άρνηση του βασιλιά να εγκρίνει το δάνειο οδηγεί τον Τρικούπη σε παραίτηση τον Μάιο του 1892. Τον διαδέχεται κυβέρνηση Ράλλη και Σωτηρόπουλου, η οποία έπειτα από λίγους μήνες θα παραιτηθεί. Θα κληθεί και πάλι ο Τρικούπης για να «διαχειριστεί» τη χρεοκοπία. Τον Δεκέμβριο 1893 θα δηλώσει στη Βουλή ότι το κράτος αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του προς τα εξωτερικά δάνεια και ότι τα τοκομερίδια θα πληρωθούν κατά 30%.
Στη συνεδρίαση εκείνη αποδίδεται και η ιστορική φράση «Κύριοι, δυστυχώς... επτωχεύσαμεν». Στα πρακτικά δεν υπάρχει. Κατά μια εκδοχή η φράση ελέχθη εκτός Βουλής και απευθυνόταν στους δανειστές. Ο Συγγρός, ο οποίος μετείχε στη συνεδρίαση ως βουλευτής, υποστηρίζει στα «Απομνημονεύματά» του ότι την «άκουσε με τα ίδια του τα αυτιά». Ανεξάρτητα από το εάν ειπώθηκε στη Βουλή ή όχι, η φράση αυτή έμεινε στην Ιστορία.
Οι ομολογιούχοι, με πρωτοπόρους τους Γερμανούς, αξιώνουν αύξηση του ποσοστού. Αρχίζουν επίπονες διαπραγματεύσεις με αντιπροσώπους των ομολογιούχων, οι οποίες καταλήγουν σε έναν συμβιβασμό, ο οποίος απορρίπτεται από τα κομιτάτα των ομολογιούχων.
Παρεμβαίνουν οι κυβερνήσεις και ζητούν επανάληψη των διαπραγματεύσεων με πρόσθετο αίτημα τον έλεγχο όλων των κρατικών εσόδων. Ο Τρικούπης αρνείται και επιμένει στην εφαρμογή της απόφασης που είχαν συμφωνήσει οι εκπρόσωποι των ομολογιούχων. Θεωρεί ότι ακόμη και η συζήτηση τέτοιων όρων οδηγεί σε υποθήκευση της ανεξαρτησίας της χώρας.
Υπήρχαν, όμως, οι «πρόθυμοι», τα Ανάκτορα και η αντιπολίτευση με ηγέτη τον Δηλιγιάννη.
Το 1885 και το 1890 ανέτρεψαν τον Τρικούπη με συνθήματα «Κάτω οι φόροι» και «Κάτω ο τύραννος». Στις 8 Ιανουαρίου 1895 οι αντικυβερνητικοί οργάνωσαν συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο Πεδίον του Άρεως, με αφορμή την επιβολή φόρου στα ακίνητα, και οι φιλοκυβερνητικοί στο κέντρο της Αθήνας.
Στη συγκέντρωση των αντικυβερνητικών εμφανίστηκε έφιππος ο διάδοχος Κωνσταντίνος ακολουθούμενος από τον φρούραρχο και πλήθος αξιωματικών. Προκλητική η παρέμβαση των Ανακτόρων. Ο Τρικούπης δεν μπορούσε να ανεχθεί αυτή την πρόκληση. Αποφάσισε να ζητήσει διευκρινίσεις από τον βασιλιά. Πριν ανέβει όμως στα Ανάκτορα, συγκάλεσε τη Βουλή.
Η αντιπολίτευση δεν μετείχε, με την ελπίδα ότι δεν θα είχε απαρτία και ο Τρικούπης θα παραιτείτο. Οι ελπίδες της διαψεύστηκαν. Και απαρτία υπήρξε και επιβεβαιώθηκε ότι η πλειοψηφία στηρίζει τον Τρικούπη. Η συνάντηση με τον βασιλιά απέδειξε ότι η παρουσία του διαδόχου στην αντικυβερνητική συγκέντρωση ήταν προσχεδιασμένη.
Ο Τρικούπης έθεσε θέμα λειτουργίας των θεσμών. Αλλά ο Γεώργιος Α' κάλυψε απόλυτα τον διάδοχο. Ουσιαστικά υποδεικνυόταν στον Τρικούπη να παραιτηθεί. Ο βασιλιάς δεν τόλμησε να ορίσει διάδοχο τον Δηλιγιάννη. Απευθύνθηκε στον γηραιό ναύαρχο Κανάρη, ο οποίος έθεσε ως όρο τη διεξαγωγή εκλογών για Εθνοσυνέλευση για αλλαγή του Συντάγματος.
Ο Γεώργιος δεν δέχθηκε και έδωσε την εντολή σε έναν άλλο Δηλιγιάννη, τον Νικόλαο, εξάδελφο του Θεόδωρου, ο οποίος υπηρετούσε πρεσβευτής στο Παρίσι.
Οι εκλογές
Τον Απρίλιο του 1895 διεξήχθησαν εκλογές που χαρακτηρίστηκαν από τρομοκρατία, βία και εξαγορές ψηφοφόρων. Νικητής αναδείχθηκε ο Θ. Δηλιγιάννης. Στο Μεσολόγγι με τρεις ψήφους ο περίφημος Γουλιμής απέκλεισε τον Τρικούπη από τη Βουλή. Εμεινε στην Ιστορία η πικρόχολη φράση του «Ανθ’ ημών, λοιπόν, βουλευτής ο κύριος Γουλιμής. Καληνύχτα σας».
Ο Χαρίλαος Τρικούπης, ένας από τους λίγους μεγάλους και δημιουργικούς πολιτικούς ηγέτες από την ίδρυση του νεότερου ελληνικού κράτους, στη μακρά διαδρομή του «στολίστηκε» με πλήθος υβριστικών ή ειρωνικών χαρακτηρισμών: Τύραννος, Φορομπήχτης, Μογγόλος, Ξένος, Άγγλος, Εγγλέζικο Κεφάλι, Μιλόρδος και άλλα. Μετά τις εκλογές έφυγε στη Γαλλία, όπου πέθανε έπειτα από έναν χρόνο. Λίγα χρόνια αργότερα στη Γαλλία θα πεθάνει και ο μέγας εθνικός ηγέτης Ελευθέριος Βενιζέλος...
Για τη συμπεριφορά των Ανακτόρων και των πολιτικών αντιπάλων έναντι του Τρικούπη την κρίσιμη εκείνη περίοδο είναι χαρακτηριστικό το ειρωνικό σχόλιο της γαλλικής εφημερίδας «Temps»: «Η διαγωγή μερικών πολιτικών κύκλων και της Αυλής θυμίζει τη μερίδα εκείνη των Αθηναίων που έδινε σήματα από την κορυφή του Υμηττού στους Πέρσες για να τους καθοδηγήσει πού ήταν καταλληλότερο μέρος για την απόβασή τους!».
Διεθνής Οικονομικός Ελεγχος
Η ήττα της Ελλάδος στον πόλεμο με την Τουρκία το 1897 άνοιξε τον δρόμο για την επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου. Ο Δηλιγιάννης ζήτησε από τις μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Γερμανία, Ιταλία και Αυστρία) να μεσολαβήσουν για τη σύναψη ανακωχής με την Τουρκία.
Άμεση η ανταπόκριση στο αίτημα και με προθυμία δέχθηκαν να προσφέρουν και νέο δάνειο με όρο τον απόλυτο έλεγχο της οικονομίας. Στην προκαταρκτική συνθήκη ειρήνης αναφέρονταν τα εξής:
«Ο σχετικός διά την διευκόλυνσιν της ταχείας πληρωμής της αποζημιώσεως (στην Τουρκία) διακανονισμός θέλει να γίνη συναινέσει των Δυνάμεων κατά τρόπον μη θίγοντα κεκτημένα δικαιώματα των παλιών δανειστών της Ελλάδος, κατόχων ομολογιών του ελληνικού δημοσίου χρέους. Προς τον σκοπόν τούτον θέλει ιδρυθή εν Αθήναις Διεθνής Επιτροπή εξ αντιπροσώπων των μεσολαβησασών Δυνάμεων».
Ο νόμος για τα έσοδα
Τον Οκτώβριο του 1897 ψηφίστηκε ο σχετικός νόμος, ο οποίος όριζε και τις πηγές εσόδων που θα ήλεγχε ο ΔΟΕ. Συγκεκριμένα: τα μονοπώλια άλατος, πετρελαίου, σπίρτων, παιγνιόχαρτων. σιγαρόχαρτου και ναξίας σμυρίδος. Εάν δεν επαρκούσαν τα έσοδα από αυτές τις πηγές, θα παραχωρούνταν τα έσοδα από τους δασμούς στα Τελωνεία Λαυρίου, Πατρών, Βόλου και Κερκύρας.
Με τον ίδιο νόμο παραχωρούνταν στον ΔΟΕ η εποπτεία των υπηρεσιών που ήταν αρμόδιες για την είσπραξη αυτών των εσόδων με δικαίωμα απολύσεων, προσλήψεων, μεταθέσεων και προαγωγών των υπαλλήλων.
Μετά την ψήφιση του νόμου εγκρίθηκε η παροχή δανείου 170 εκατομμυρίων φράγκων, το οποίο αναλώθηκε για τις αποζημιώσεις προς την Τουρκία, την κάλυψη του ελλείμματος της χώρας και την εξόφληση κυμαινόμενου χρέους σε χρυσό. Με την εκροή του δανείου άρχισε και ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος. Η αρχική ονομασία του οργανισμού ελέγχου ήταν Διεθνής Επιτροπή Ελέγχου και ύστερα από έναν χρόνο μετονομάστηκε σε Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο (ΔΟΕ).
Επικεφαλής της Επιτροπής είχε οριστεί ο Βρετανός Εδουάρδος Λο. Δικαιολογημένα προκαλεί ερωτηματικά η θέα του ονόματός του στην οδό μεταξύ της Τραπέζης της Ελλάδος και της Αγροτικής Τράπεζας, από την Πανεπιστημίου μέχρι τη Σταδίου. Υπάρχει όμως μια εξήγηση.
Η Επιτροπή συνέβαλε στην εξυγίανση των δημοσιονομικών της χώρας, προστάτευσε τη χώρα από την κλεπτοκρατία της εποχής, με αποτέλεσμα οι επόμενοι επτά προϋπολογισμοί να ισοσκελιστούν και να δημιουργηθεί πρωτοφανής ανάπτυξη, που άνοιξε τον δρόμο στην πολιτική μεταρρύθμιση του 1909 με τον ερχομό του Βενιζέλου και τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους.
Ο Εδουάρδος Λο παντρεύτηκε την αδελφή του αρχιστράτηγου της ήττας στη μικρά Ασία Χατζηανέστη και παρέμεινε στην Ελλάδα. Άλλωστε και ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος κράτησε σχεδόν μισό αιώνα, ώς τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο...
Η στάση πληρωμών
Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 βρήκε την Ελλάδα σε σχετικά καλή οικονομική και δημοσιονομική κατάσταση. Τελούσε όμως υπό την «εποπτεία» της Κοινωνίας των Εθνών, η οποία είχε εγγυηθεί τα δάνεια του Δημοσίου.
Πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος, μετά τη βαριά ήττα του 1920, επανήλθε πανηγυρικά στην εξουσία μετά τις εκλογές του 1928. Επέπρωτο όμως να κλείσει η ιστορική πολιτική πορεία του με στάση πληρωμών. Το κράτος δεν είχε δυνατότητα να εξοφλεί τα τοκοχρεολύσια στους δανειστές του...
Όπως και στην περίπτωση του Τρικούπη, ο βασιλιάς, ο Κωνσταντίνος τότε, θα είναι ο υπαίτιος να χαθεί πίστωση από την Αμερική 33 εκατομμυρίων δολαρίων, η οποία πιθανόν να απέτρεπε τη στάση πληρωμών. Είναι προφανές ότι ο Κωνσταντίνος ήθελε να πάρει «εκδίκηση» για την απομάκρυνσή του από τον θρόνο από τον Βενιζέλο μετά το κίνημα της Θεσσαλονίκης το 1917.
Η δραχμή τότε ήταν συνδεδεμένη με τη λίρα Αγγλίας. Τον Σεπτέμβριο του 1931 η Αγγλία, λόγω συνεχών υποτιμήσεων και διαρροής μεγάλων ποσοτήτων χρυσού στις ΗΠΑ, αποφάσισε να αποδεσμεύσει τη λίρα από τον «κανόνα χρυσού». Ο Βενιζέλος δεν ακολούθησε την Αγγλία επιβάλλοντας την αναγκαστική κυκλοφορία της δραχμής. Περιόρισε μόνο την αγορά και πώληση συναλλάγματος και έκλεισε προσωρινά το Χρηματιστήριο.
Το συνάλλαγμα
Παρά την «προσωπικήν διαβεβαίωσιν προς τον ελληνικόν λαόν» ότι θα διατηρηθεί «η ακεραιότητα του εθνικού νομίσματος», σε οκτώ μήνες το συνάλλαγμα της Τραπέζης της Ελλάδος, ύψους 85 εκατομμυρίων δολαρίων, εξανεμίστηκε. Μόνη λύση ο δανεισμός.
Τον Ιανουάριο του 1932 ο Βενιζέλος μετέβη στη Ρώμη, το Παρίσι και το Λονδίνο σε αναζήτηση δανείου. Επέστρεψε με άδεια χέρια. Οι κυβερνήσεις της Γαλλίας και της Αγγλίας συνέχιζαν τη «βεντέτα» με τον Κωνσταντίνο. Είχαν δηλώσει ότι, εάν ο Κωνσταντίνος επέστρεφε στον θρόνο, θα διέκοπταν την οικονομική ενίσχυση...
Μετά την επιστροφή του ο Βενιζέλος συνειδητοποίησε το αδιέξοδο. Ζήτησε σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών, προς τους οποίους πρότεινε τη συγκρότηση οικουμενικής κυβέρνησης. Διαφώνησε ο αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος Π. Τσαλδάρης με το επιχείρημα ότι η οικουμενική «θα έφθειρεν όλον τον πολιτικόν κόσμον προς όφελος των πολεμίων του κοινωνικού καθεστώτος».
Η αναφορά όμως στο παρελθόν και στην εκτέλεση των Έξι αποκάλυπτε την απόφαση του Τσαλδάρη να αποφύγει κάθε μορφής συνεργασίας με τους Φιλελευθέρους.
Θα ακολουθήσει συζήτηση στη Βουλή, κατά την οποία Βενιζέλος και Τσαλδάρης θα «αναμοχλεύσουν» με αλληλοκατηγορίες το παρελθόν. Ο Βενιζέλος θα αναφερθεί στο ιστορικό της απώλειας των αμερικανικών πιστώσεων με ευθύνη του βασιλιά Κωνσταντίνου.
Η αμερικανική κυβέρνηση διεμήνυσε στην ελληνική ότι η συμφωνία υπογράφτηκε το 1918 με βασιλιά τον Αλέξανδρο. Για να αποδεσμευθούν οι πιστώσεις, πρέπει να σταλεί επίσημη ανακοίνωση ότι ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επανήλθε στον θρόνο του. Ο Κωνσταντίνος αρνήθηκε με το αιτιολογικό ότι και το 1918 αυτός ήταν βασιλιάς και ότι ο Αλέξανδρος ήταν εκπρόσωπός του! Όταν το 1922 ανήλθε στον θρόνο ο Γεώργιος, δέχθηκε να σταλεί στην αμερικανική κυβέρνηση η σχετική ανακοίνωση. Ήταν πλέον αργά.
Κατά τον Βενιζέλο «οι ατυχείς υπουργοί ετοίμαζαν σακούλαν να βάλωμεν εξ και ήμισυ εκατομμύρια χρυσάς λίρας ή 33,5 εκατομμύρια δολλάρια χρυσά». Η απάντηση όμως των Αμερικανών ήταν ότι ο σχετικός νόμος είχε λήξει! Η αντιπαράθεση με «αναμόχλευση» του παρελθόντος συνεχιζόταν με συμμετοχή και του Τύπου. Αλλά και η οικονομική κατάσταση έπαιρνε την κατηφόρα.
Τον Απρίλιο του 1932 ο Βενιζέλος παρέστη προσωπικά σε έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών. Εξήγησε ότι έχουν εξαντληθεί όλα τα εθνικά περιθώρια για αντιμετώπιση της κρίσης και ζήτησε δάνειο 50 εκατ. δολαρίων και τετραετή ή πενταετή αναστολή της εξυπηρέτησης των παλαιών δανείων. Το Συμβούλιο δέχθηκε μόνο την αναστολή πληρωμής των τοκοχρεολυσίων για έναν χρόνο με τον όρο ότι το ισόποσο σε δραχμές θα παρέμενε δεσμευμένο στην Τράπεζα της Ελλάδος.
Η κήρυξη προσωρινού χρεοστασίου ήταν αναπόφευκτη, όπως και η αναγκαστική κυκλοφορία της δραχμής. Διαφώνησε όμως ο υπουργός Οικονομικών, προσωπικός φίλος του Βενιζέλου, Γ. Μαρής. Όπως και άλλοι υπουργοί πίεζαν τον Βενιζέλο να προσφύγει σε εκλογές, ώστε το χρεοστάσιο και η άρση της σταθεροποίησης να μη βαρύνουν προεκλογικά το Κόμμα των Φιλελευθέρων (τακτική που ακολούθησε ο Κ. Καραμανλής το 2009). Ο Βενιζέλος επέμενε ότι οι εκλογές θα διεξαχθούν στο τέλος της τετραετίας, όπως διακηρύσσει σήμερα ο Γεώργιος Παπανδρέου.
20.000 σταυροί!
Αντικαταστάτης του Γ. Μαρή ορίστηκε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και τότε σύμβουλος της Τραπέζης της Ελλάδος Κυριάκος Βαρβαρέσος, ο οποίος κατέθεσε νομοσχέδιο για τη νομισματική πολιτική, η οποία εφαρμόστηκε μέχρι το 1940 αλλά και μετά τον πόλεμο. Η αναστολή πληρωμής του τοκοχρεολυσίου, η αναγκαστική κυκλοφορία της δραχμής, οι μειώσεις μισθών και αμοιβών και η μείωση των δαπανών του Δημοσίου δεν απέτρεψαν την καθοδική πορεία της οικονομίας.
Στις εκλογές της 25ης Σεπτεμβρίου 1932 η αντιβενιζελική παράταξη δεν εισέπραξε και πολλά από την έντονη πολεμική κατά του Βενιζέλου για την οικονομική κρίση. Το 33,03% του 1928 έγινε 35,39%. Ελαφρά αυξημένο το ποσοστό του Κόμματος των Φιλελευθέρων από το 31,63% στο 33,42%. Ο Βενιζέλος ήταν στόχος και των οκτώ κομμάτων που μετείχαν στις εκλογές, από το Λαϊκό μέχρι το ΚΚΕ. Στον Πειραιά ο Βενιζέλος εξελέγη με 20.000 σταυρούς, ενώ οι 10 συνυποψήφιοί του συγκέντρωσαν μόλις 2.000 σταυρούς! Η δημοκρατική παράταξη είχε διασπαστεί.
Το Κόμμα των Φιλελευθέρων είχε 99 βουλευτές και ο κύριος αντίπαλος, το Λαϊκό, 95. Ο Βενιζέλος επανέφερε την πρόταση για οικουμενική κυβέρνηση «για να καταπαύση ο πολιτικός ανταγωνισμός και να δημιουργηθή η ατμόσφαιρα εκείνη εντός της οποίας δύναται να ληφθή κάθε ριζικόν μέτρον, οιονδήποτε αντιδημοτικόν, το οποίον επιβάλλουν οι περιστάσεις, χωρίς να διαβληθή εκ κομματικού ανταγωνισμού».
Ο Τσαλδάρης απέρριψε την πρόταση χαρακτηρίζοντας την οικουμενική «εντελώς ανώμαλον διά το κοινοβουλευτικόν ημών πολίτευμα». Έπειτα από διαβουλεύσεις 15 ημερών και δύο συναντήσεις των πολιτικών αρχηγών με τον πρόεδρο Ζαΐμη συμφώνησαν όλοι να στηρίξουν κυβέρνηση υπό τον Π. Τσαλδάρη. Ο Βενιζέλος είχε και ιδιαίτερη συνάντηση με τον Τσαλδάρη, προς τον οποίο δήλωσε ότι οι Φιλελεύθεροι θα έδιναν ψήφο εμπιστοσύνης και θα ψήφιζαν την επιβολή νέων φόρων και περικοπή δαπανών!
Το συμφέρον της χώρας πάνω από το κομματικό. Και μάλιστα σε μια χρονική περίοδο που δεν είχε κλείσει το χάσμα του εθνικού διχασμού και το πολιτειακό.
Οι προτάσεις
Όπως και σήμερα, και την περίοδο Τρικούπη ακούγονταν προτάσεις για στάση πληρωμών. Έχει, νομίζω, ενδιαφέρον ένα μικρό απόσπασμα από τη σχετική συζήτηση στη Βουλή τον Ιανουάριο του 1893. Ο βουλευτής της αντιπολίτευσης στον Τρικούπη Αθανάσιος Ευταξίας αντιδρά έντονα όταν κάποιος βουλευτής προτείνει στάση πληρωμών:
«Εις την χρεοκοπίαν περιέπεσαν μέχρι τούδε έθνη άνευ εθνικών παραδόσεων, άνευ εθνικής αποστολής, άνευ μέλλοντος... Θέλετε να εξομοιωθή προς αυτάς η Ελλάς, η έχουσα τόσον ευκλεείς εθνικάς παραδόσεις; Ελπίζω, κύριοι, ότι, αν τολμήση τις πάλι να προβάλη ενταύθα με το απαίσιον τούτο πρόγραμμα, η Βουλή σύσσωμος θα εξεγερθή και θ' αποστομώση τον ασεβή, τον βέβηλον εκείνον, όστις θα εξέφραζε εκ νέου την τοιαύτην κατά της Πατρίδος ύβριν».
Κάποιος βουλευτής τον διακόπτει και τον κατηγορεί για «ελληνοκοπία». Ο Ευταξίας απαντά:
«Ελληνοκοπία του χειρίστου είδους είναι όταν έρχεται τις και θέλη να εξεγείρη και υποθάλψη τα ταπεινότατα και αγενέστατα των ενστίκτων του λαού, όταν λέγη προς αυτόν: Εδανείσθης τα χρήματα των άλλων, καταχράσθητι αυτά, γενού επιλήσμων των υποχρεώσεών σου προς τους δανειστάς, γενού επιλήσμων του καθήκοντός σου».
Και αντίλογος από την εφημερίδα «Παλιγγενεσία». Γράφει:
«Σεις οι μονοπωλιακοί πατριώται φωνάζετε κατά της χρεοκοπίας... Ουδέν ευκολότερον του να κάμνει κανείς τον μεγαλοπρεπή και τον υπερήφανον και να κραυγάζη άνευ δανείου και χρεοκοπίας... Αφήστε τας πατριωτικάς εξάρσεις και την ατίμωσιν της πατρίδος και την άτιμον χρεοκοπία και τους προδότας χρεοκόπους και άλλα κενολογήματα... Τοιούτοι προδόται ωφελούν την πατρίδα παρά η αερώδης φιλοπατρία».
Για 187 χρόνια η Ελλάδα ζει με ξένα δάνεια και με χρεοκοπίες. Πριν από 80 χρόνια ο καθηγητής Ανδρέας Ανδρεάδης έγραφε: «Η ιστορία της δημόσιας οικονομίαςτου νεώτερου ελληνικού κράτους είναι εν πολλοίς η ιστορία του δημόσιου χρέους».
Η ιστορία του δανεισμού άρχισε πριν από τη συγκρότηση του νεότερου ελληνικού κράτους. Συγκεκριμένα το 1824, όταν ο απελευθερωτικός αγώνας βρισκόταν σε κρίσιμη φάση. Ήταν άμεση η ανάγκη εξοπλισμών και κυρίως η ενίσχυση του στόλου. Ο τότε πρόεδρος του Εκτελεστικού, ο αγγλόφιλος Γεώργιος Κουντουριώτης, προσέφυγε στους «προστάτες» Αγγλους, οι οποίοι πρόθυμα χορήγησαν δύο δάνεια, με το αζημίωτο βέβαια.
Δεν τα έδωσαν για να ενισχύσουν τον αγώνα εναντίον των Τούρκων, διότι τότε η Αγγλία υποστήριζε το δόγμα της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στόχευε όμως να εκτοπίσει από την «προστασία» τη Γαλλία και τη Ρωσία, όπως και τελικά πέτυχε. Ληστρικοί βέβαια ήταν και οι όροι του δανείου.
Δάνεια και χρέη: η Ιστορία επαναλαμβάνεται
Κέρδιζαν όλοι εκτός από την Ελλάδα!
Το πρώτο δάνειο που πήρε η Ελλάδα από τους Αγγλους ήταν ονομαστικής αξίας 800.000 λιρών, αλλά μόνο 308.000 λίρες και εφόδια αξίας 11.900 λιρών δόθηκαν στην Ελλάδα. Από το δεύτερο δάνειο, το 1825, ονομαστικής αξίας 2.000.000 λιρών, εισπράχθηκαν μόνο 1.100.000. Κρατήθηκαν για προηγούμενα δάνεια 529.000 λίρες και τα υπόλοιπα για τόκους, μεσιτικά και έξοδα!
Αξίωσαν όμως οι δανειστές μας και εγγυήσεις. Δεν ζήτησαν εκποίηση δημόσιας περιουσίας, διότι ουδείς θα αγόραζε από μια σε επανάσταση τουρκοκρατούμενη χώρα. Σατανικά ευφυές το «παιχνίδι» των Αγγλων! Ζήτησαν και τους παραχωρήθηκε εγγύηση «επί της γης και των φθαρτών κτημάτων του Εθνους». Εάν δεν έφθανε στην ολοκλήρωσή της η ελληνική επανάσταση, θα «τα βρίσκαν» με τους Τούρκους. Εάν απελευθερωνόταν η Ελλάδα, θα εμφανίζονταν ως οι «μεγάλοι ευεργέτες» και οι μόνοι «προστάτες».
Ατυχώς από τα πρώτα αυτά δάνεια καταγράφεται η ανικανότητα τίμιας και επωφελούς διαχείρισης των δανείων. Από αυτά ταδάνεια 156.000 λίρες εστάλησαν στην Αμερική για την κατασκευή δύο ατμοκίνητων φρεγατών.
Συνωμοσία
Τραπεζίτες και ναυπηγοί συνωμότησαν, κατά τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης», με τον μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου να καθυστερήσει η ναυπήγηση. Τελικά, έπειτα από προσφυγή της Ελλάδας και στο Κογκρέσο, παραδόθηκε μια κορβέτα, η «Ελλάδα», την οποία πυρπόλησε ο Mιαούλης όταν ξέσπασε το κίνημα κατά του Καποδίστρια!
Από τα έξι πλοία που επρόκειτο να ναυπηγηθούν στην Αγγλία, το «Καρτερία» έφθασε στην Ελλάδα «εις κακήν κατάστασιν» ύστερα από 13 μήνες, τον Σεπτέμβρη του 1926, το «Ακαταμάχητος» κάηκε στον Τάμεση και το «Επιχείρησις», όταν ανοίχτηκε στη θάλασσα, κινδύνευσε να βουλιάξει γιατί έσκασαν τα καζάνια. Από τα τρία μικρότερα έφθασε μόνο το «Ερμής» με χαλασμένη μηχανή. Τυχαίο;
Ό,τι έμεινε από τα δύο δάνεια διατέθηκαν στον «εσωτερικό αγώνα» για τον έλεγχο της εξουσίας. Ο Ανδρέας Ζαΐμης είχε αντιληφθεί τις προθέσεις των Κουντουριώτηδων και έγραφε στον Λόντο:
«Το δάνειο οσονούπω εμβαίνει εις χείρας της διοικήσεως, ώστε δεν πρέπει να πάρωμεν τα πράγματα εν αργοπορία... Ο καιρός είναι κρίσιμος, ο πρόεδρος (Κουντουριώτης) οποίων φρονημάτων έγινε γνωστός, οι νησιώτες διά τα ίδια τα τέλη, ότι θέλουν τον μηδενισμόν των εχόντων λόγον Πελοποννησίων... Επειδή μόνο εμάς στοχάζονται, μας θέλουν και διά τα πρώτα θύματα».
Ο ιστορικός Κ. Παπαρρηγόπουλος γράφει «...η αγγελία της αλληλοδιαδόχου αφίξεως των δόσεων αυτού (του δανείου) ηύξανεν τον περί της κατοχής της εξουσίας πόθον και ο πόθος ούτος απέληξε βαθμηδόν εις τον δεύτερον εμφύλιον πόλεμον!».
O Καποδίστριας
Οταν ο Καποδίστριας έφθασε στο Ναύπλιο, τον Ιανουάριο του 1828, είχε ήδη σημειωθεί (1827) η πρώτη χρεοκοπία λόγω αδυναμίας καταβολής των τοκοχρεολυσίων. Ο κυβερνήτης εγνώριζε την κατάσταση. Προσπάθησε να πετύχει ένα νέο δάνειο, αλλά όλες οι πόρτες ήταν κλειστές και για πολιτικούς λόγους. Αγγλοι και Γάλλοι τον θεωρούσαν «άνθρωπο του τσάρου».
Ο αρμόδιος για τα οικονομικά Π. Λιδωρίκης τον ενημέρωσε ότι «όχι μόνο χρήματα δεν υπάρχουν εις το Ταμείο, αλλά ούτε και Ταμείο υπάρχει, διότι δεν υπήρξε ποτέ!». Το «Ταμείο» άνοιξε με 50.000 γαλλικά φράγκα, κατά το μεγαλύτερο μέρος από την προσωπική εισφορά του κυβερνήτη και συνδρομή ομογενών και φιλελλήνων...
Με τον ερχομό του νεαρού Βαυαρού βασιλιά Όθωνα το 1833, οι «προστάτες» αποφάσισαν να στηρίξουν τον «εκλεκτό» τους και πρόσφεραν δάνειο 60 εκατ. γαλλικών φράγκων. Τα 33 κρατήθηκαν για την αποπληρωμή των «δανείων της Ανεξαρτησίας», τα 12,5 εκατ. δόθηκαν στην Τουρκία για την «εξαγορά» (!) επαρχιών της Αττικής, της Εύβοιας και μέρους της Φθιώτιδας. Οι πιστωτές οδήγησαν για δεύτερη φορά την Ελλάδα, το 1843, σε χρεοκοπία.
«Θέλει την τέχνη της και η χρεοκοπία»
Η ιστορία των δανείων θα συνεχιστεί με κύριους πιστωτές τη Hambro του Λονδίνου, την Banque de Paris, την Brleishrober του Βερολίνου και την Τράπεζα της Κωνσταντινούπολης του Ανδρέα Συγγρού. Έχουμε δώσει το όνομά του στη γνωστή λεωφόρο. Ευεργέτης, αλλά δεν κέρδισε και λίγα από το παιχνίδι των πιστωτών μας. Εξελέγη και βουλευτής την περίοδο Τρικούπη, στον οποίο, μετά την πτώχευση, είπε το αμίμητο «και η χρεοκοπία θέλει την τέχνη της». Στα χέρια Ελλήνων κεφαλαιούχων βρισκόταν το 15% με 30% των τίτλων.
Από το 1879 μέχρι και το 1893 συνήφθησαν 9 δάνεια (τα 8 επί Τρικούπη) ύψους 643.000.000 χρυσών φράγκων. Εισπράχθηκαν μόνο 463 εκατομμύρια και καταβλήθηκαν 455 εκατομμύρια για τοκοχρεολύσια. Γεγονός όμως είναι ότι τα δάνεια επί Τρικούπη αξιοποιήθηκαν και δεν σπαταλήθηκαν.
● Ολοκληρώθηκε η διώρυγα της Κορίνθου.
● Κατασκευάστηκαν 907 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών και 1.446 αμαξιτών δρόμων.
● Αυξήθηκαν οι επενδύσεις και διευρύνθηκε η οικονομία, αυξήθηκαν οι εξαγωγές, συγκροτήθηκαν αστικά κέντρα και μετατράπηκε η Αθήνα σε σύγχρονη πόλη.
● Το Ναυτικό ενισχύθηκε με τα σύγχρονα σκάφη «Υδρα», «Σπέτσες» και «Ψαρά».
Δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει το όραμά του για τη ζεύξη του Ρίου με το Αντίρριο. Θα υλοποιηθεί ύστερα από 110 χρόνια και η γέφυρα θα φέρει το όνομά του.
Από το «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν», στην επικράτηση του Γουλιμή
Το 1885 διαδέχθηκε τον Τρικούπη (1882-85) ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης, ο οποίος δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων από τα δάνεια του Τρικούπη, διότι οι πόρτες για νέο δάνειο ήταν κλειστές. Τις εκλογές του 1892 ο Τρικούπης επανέρχεται στην εξουσία και αναζητεί νέο δάνειο. Ταυτόχρονα θα επιβάλει νέους φόρους σε πολλά είδη και το πετρέλαιο.
Η αντιπολίτευση και ο φιλικός της Τύπος θα εκμεταλλευτούν τη νέα φορολογία και θα «κοσμήσουν» τον Τρικούπη με σχετικά προσωνύμια: «Φορομπήχτης», «Πετρέλαιος» και ανάλογες γελοιογραφίες... Επιτυγχάνει όμως από την Αγγλία δάνειο 3.500.000 λιρών, ικανό να στηρίξει τα ελληνικά ομόλογα και να αποφευχθεί η χρεοκοπία. Η συμφωνία προέβλεπε την κύρωσή της με βασιλικό διάταγμα σε οκτώ μέρες. Η αντιπολίτευση αντέδρασε και ζήτησε κύρωση από τη Βουλή.
Οι Αγγλοι αρνήθηκαν, αλλά και ο βασιλιάς Γεώργιος αρνήθηκε να υπογράψει το σχετικό διάταγμα. Κρατούσε η «βεντέτα» από τότε που ο βασιλιάς υποχρεώθηκε να υιοθετήσει την «αρχή της δεδηλωμένης» για τον διορισμό κυβέρνησης. Ο Τρικούπης απέφευγε τη σύγκρουση ακόμη και για τη σπάταλη ζωή της βασιλικής οικογένειας και τις συχνές επισκέψεις του βασιλιά στα καμαρίνια της διάσημης ηθοποιού Σάρας Μπερνάρ. Είχε όμως και επενδύσει σε ελληνικά χρεόγραφα ο Γεώργιος και έπαιζε παρέα με τους άλλους κερδοσκόπους.
Ο κουμπάρος
Τη διαχείριση είχε αναλάβει ο κουμπάρος του Συγγρού, Νικόλαος Θων, ο οποίος είχε τεράστια έκταση στη συμβολή Αλεξάνδρας και Βασιλίσσης Σοφίας. Έγραψε τότε ο κορυφαίος δημοσιογράφος Βλάσης Γαβριηλίδης:
«Απελπισθέντες (ανακτορικοί και αντιπολίτευση) να καταστρέψουν έναν άνδρα, ενόμισαν ευκολότερον να καταστρέψουν το Έθνος».
Η άρνηση του βασιλιά να εγκρίνει το δάνειο οδηγεί τον Τρικούπη σε παραίτηση τον Μάιο του 1892. Τον διαδέχεται κυβέρνηση Ράλλη και Σωτηρόπουλου, η οποία έπειτα από λίγους μήνες θα παραιτηθεί. Θα κληθεί και πάλι ο Τρικούπης για να «διαχειριστεί» τη χρεοκοπία. Τον Δεκέμβριο 1893 θα δηλώσει στη Βουλή ότι το κράτος αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του προς τα εξωτερικά δάνεια και ότι τα τοκομερίδια θα πληρωθούν κατά 30%.
Στη συνεδρίαση εκείνη αποδίδεται και η ιστορική φράση «Κύριοι, δυστυχώς... επτωχεύσαμεν». Στα πρακτικά δεν υπάρχει. Κατά μια εκδοχή η φράση ελέχθη εκτός Βουλής και απευθυνόταν στους δανειστές. Ο Συγγρός, ο οποίος μετείχε στη συνεδρίαση ως βουλευτής, υποστηρίζει στα «Απομνημονεύματά» του ότι την «άκουσε με τα ίδια του τα αυτιά». Ανεξάρτητα από το εάν ειπώθηκε στη Βουλή ή όχι, η φράση αυτή έμεινε στην Ιστορία.
Οι ομολογιούχοι, με πρωτοπόρους τους Γερμανούς, αξιώνουν αύξηση του ποσοστού. Αρχίζουν επίπονες διαπραγματεύσεις με αντιπροσώπους των ομολογιούχων, οι οποίες καταλήγουν σε έναν συμβιβασμό, ο οποίος απορρίπτεται από τα κομιτάτα των ομολογιούχων.
Παρεμβαίνουν οι κυβερνήσεις και ζητούν επανάληψη των διαπραγματεύσεων με πρόσθετο αίτημα τον έλεγχο όλων των κρατικών εσόδων. Ο Τρικούπης αρνείται και επιμένει στην εφαρμογή της απόφασης που είχαν συμφωνήσει οι εκπρόσωποι των ομολογιούχων. Θεωρεί ότι ακόμη και η συζήτηση τέτοιων όρων οδηγεί σε υποθήκευση της ανεξαρτησίας της χώρας.
Υπήρχαν, όμως, οι «πρόθυμοι», τα Ανάκτορα και η αντιπολίτευση με ηγέτη τον Δηλιγιάννη.
Το 1885 και το 1890 ανέτρεψαν τον Τρικούπη με συνθήματα «Κάτω οι φόροι» και «Κάτω ο τύραννος». Στις 8 Ιανουαρίου 1895 οι αντικυβερνητικοί οργάνωσαν συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο Πεδίον του Άρεως, με αφορμή την επιβολή φόρου στα ακίνητα, και οι φιλοκυβερνητικοί στο κέντρο της Αθήνας.
Στη συγκέντρωση των αντικυβερνητικών εμφανίστηκε έφιππος ο διάδοχος Κωνσταντίνος ακολουθούμενος από τον φρούραρχο και πλήθος αξιωματικών. Προκλητική η παρέμβαση των Ανακτόρων. Ο Τρικούπης δεν μπορούσε να ανεχθεί αυτή την πρόκληση. Αποφάσισε να ζητήσει διευκρινίσεις από τον βασιλιά. Πριν ανέβει όμως στα Ανάκτορα, συγκάλεσε τη Βουλή.
Η αντιπολίτευση δεν μετείχε, με την ελπίδα ότι δεν θα είχε απαρτία και ο Τρικούπης θα παραιτείτο. Οι ελπίδες της διαψεύστηκαν. Και απαρτία υπήρξε και επιβεβαιώθηκε ότι η πλειοψηφία στηρίζει τον Τρικούπη. Η συνάντηση με τον βασιλιά απέδειξε ότι η παρουσία του διαδόχου στην αντικυβερνητική συγκέντρωση ήταν προσχεδιασμένη.
Ο Τρικούπης έθεσε θέμα λειτουργίας των θεσμών. Αλλά ο Γεώργιος Α' κάλυψε απόλυτα τον διάδοχο. Ουσιαστικά υποδεικνυόταν στον Τρικούπη να παραιτηθεί. Ο βασιλιάς δεν τόλμησε να ορίσει διάδοχο τον Δηλιγιάννη. Απευθύνθηκε στον γηραιό ναύαρχο Κανάρη, ο οποίος έθεσε ως όρο τη διεξαγωγή εκλογών για Εθνοσυνέλευση για αλλαγή του Συντάγματος.
Ο Γεώργιος δεν δέχθηκε και έδωσε την εντολή σε έναν άλλο Δηλιγιάννη, τον Νικόλαο, εξάδελφο του Θεόδωρου, ο οποίος υπηρετούσε πρεσβευτής στο Παρίσι.
Οι εκλογές
Τον Απρίλιο του 1895 διεξήχθησαν εκλογές που χαρακτηρίστηκαν από τρομοκρατία, βία και εξαγορές ψηφοφόρων. Νικητής αναδείχθηκε ο Θ. Δηλιγιάννης. Στο Μεσολόγγι με τρεις ψήφους ο περίφημος Γουλιμής απέκλεισε τον Τρικούπη από τη Βουλή. Εμεινε στην Ιστορία η πικρόχολη φράση του «Ανθ’ ημών, λοιπόν, βουλευτής ο κύριος Γουλιμής. Καληνύχτα σας».
Ο Χαρίλαος Τρικούπης, ένας από τους λίγους μεγάλους και δημιουργικούς πολιτικούς ηγέτες από την ίδρυση του νεότερου ελληνικού κράτους, στη μακρά διαδρομή του «στολίστηκε» με πλήθος υβριστικών ή ειρωνικών χαρακτηρισμών: Τύραννος, Φορομπήχτης, Μογγόλος, Ξένος, Άγγλος, Εγγλέζικο Κεφάλι, Μιλόρδος και άλλα. Μετά τις εκλογές έφυγε στη Γαλλία, όπου πέθανε έπειτα από έναν χρόνο. Λίγα χρόνια αργότερα στη Γαλλία θα πεθάνει και ο μέγας εθνικός ηγέτης Ελευθέριος Βενιζέλος...
Για τη συμπεριφορά των Ανακτόρων και των πολιτικών αντιπάλων έναντι του Τρικούπη την κρίσιμη εκείνη περίοδο είναι χαρακτηριστικό το ειρωνικό σχόλιο της γαλλικής εφημερίδας «Temps»: «Η διαγωγή μερικών πολιτικών κύκλων και της Αυλής θυμίζει τη μερίδα εκείνη των Αθηναίων που έδινε σήματα από την κορυφή του Υμηττού στους Πέρσες για να τους καθοδηγήσει πού ήταν καταλληλότερο μέρος για την απόβασή τους!».
Διεθνής Οικονομικός Ελεγχος
Η ήττα της Ελλάδος στον πόλεμο με την Τουρκία το 1897 άνοιξε τον δρόμο για την επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου. Ο Δηλιγιάννης ζήτησε από τις μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Γερμανία, Ιταλία και Αυστρία) να μεσολαβήσουν για τη σύναψη ανακωχής με την Τουρκία.
Άμεση η ανταπόκριση στο αίτημα και με προθυμία δέχθηκαν να προσφέρουν και νέο δάνειο με όρο τον απόλυτο έλεγχο της οικονομίας. Στην προκαταρκτική συνθήκη ειρήνης αναφέρονταν τα εξής:
«Ο σχετικός διά την διευκόλυνσιν της ταχείας πληρωμής της αποζημιώσεως (στην Τουρκία) διακανονισμός θέλει να γίνη συναινέσει των Δυνάμεων κατά τρόπον μη θίγοντα κεκτημένα δικαιώματα των παλιών δανειστών της Ελλάδος, κατόχων ομολογιών του ελληνικού δημοσίου χρέους. Προς τον σκοπόν τούτον θέλει ιδρυθή εν Αθήναις Διεθνής Επιτροπή εξ αντιπροσώπων των μεσολαβησασών Δυνάμεων».
Ο νόμος για τα έσοδα
Τον Οκτώβριο του 1897 ψηφίστηκε ο σχετικός νόμος, ο οποίος όριζε και τις πηγές εσόδων που θα ήλεγχε ο ΔΟΕ. Συγκεκριμένα: τα μονοπώλια άλατος, πετρελαίου, σπίρτων, παιγνιόχαρτων. σιγαρόχαρτου και ναξίας σμυρίδος. Εάν δεν επαρκούσαν τα έσοδα από αυτές τις πηγές, θα παραχωρούνταν τα έσοδα από τους δασμούς στα Τελωνεία Λαυρίου, Πατρών, Βόλου και Κερκύρας.
Με τον ίδιο νόμο παραχωρούνταν στον ΔΟΕ η εποπτεία των υπηρεσιών που ήταν αρμόδιες για την είσπραξη αυτών των εσόδων με δικαίωμα απολύσεων, προσλήψεων, μεταθέσεων και προαγωγών των υπαλλήλων.
Μετά την ψήφιση του νόμου εγκρίθηκε η παροχή δανείου 170 εκατομμυρίων φράγκων, το οποίο αναλώθηκε για τις αποζημιώσεις προς την Τουρκία, την κάλυψη του ελλείμματος της χώρας και την εξόφληση κυμαινόμενου χρέους σε χρυσό. Με την εκροή του δανείου άρχισε και ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος. Η αρχική ονομασία του οργανισμού ελέγχου ήταν Διεθνής Επιτροπή Ελέγχου και ύστερα από έναν χρόνο μετονομάστηκε σε Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο (ΔΟΕ).
Επικεφαλής της Επιτροπής είχε οριστεί ο Βρετανός Εδουάρδος Λο. Δικαιολογημένα προκαλεί ερωτηματικά η θέα του ονόματός του στην οδό μεταξύ της Τραπέζης της Ελλάδος και της Αγροτικής Τράπεζας, από την Πανεπιστημίου μέχρι τη Σταδίου. Υπάρχει όμως μια εξήγηση.
Η Επιτροπή συνέβαλε στην εξυγίανση των δημοσιονομικών της χώρας, προστάτευσε τη χώρα από την κλεπτοκρατία της εποχής, με αποτέλεσμα οι επόμενοι επτά προϋπολογισμοί να ισοσκελιστούν και να δημιουργηθεί πρωτοφανής ανάπτυξη, που άνοιξε τον δρόμο στην πολιτική μεταρρύθμιση του 1909 με τον ερχομό του Βενιζέλου και τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους.
Ο Εδουάρδος Λο παντρεύτηκε την αδελφή του αρχιστράτηγου της ήττας στη μικρά Ασία Χατζηανέστη και παρέμεινε στην Ελλάδα. Άλλωστε και ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος κράτησε σχεδόν μισό αιώνα, ώς τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο...
Η στάση πληρωμών
Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 βρήκε την Ελλάδα σε σχετικά καλή οικονομική και δημοσιονομική κατάσταση. Τελούσε όμως υπό την «εποπτεία» της Κοινωνίας των Εθνών, η οποία είχε εγγυηθεί τα δάνεια του Δημοσίου.
Πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος, μετά τη βαριά ήττα του 1920, επανήλθε πανηγυρικά στην εξουσία μετά τις εκλογές του 1928. Επέπρωτο όμως να κλείσει η ιστορική πολιτική πορεία του με στάση πληρωμών. Το κράτος δεν είχε δυνατότητα να εξοφλεί τα τοκοχρεολύσια στους δανειστές του...
Όπως και στην περίπτωση του Τρικούπη, ο βασιλιάς, ο Κωνσταντίνος τότε, θα είναι ο υπαίτιος να χαθεί πίστωση από την Αμερική 33 εκατομμυρίων δολαρίων, η οποία πιθανόν να απέτρεπε τη στάση πληρωμών. Είναι προφανές ότι ο Κωνσταντίνος ήθελε να πάρει «εκδίκηση» για την απομάκρυνσή του από τον θρόνο από τον Βενιζέλο μετά το κίνημα της Θεσσαλονίκης το 1917.
Η δραχμή τότε ήταν συνδεδεμένη με τη λίρα Αγγλίας. Τον Σεπτέμβριο του 1931 η Αγγλία, λόγω συνεχών υποτιμήσεων και διαρροής μεγάλων ποσοτήτων χρυσού στις ΗΠΑ, αποφάσισε να αποδεσμεύσει τη λίρα από τον «κανόνα χρυσού». Ο Βενιζέλος δεν ακολούθησε την Αγγλία επιβάλλοντας την αναγκαστική κυκλοφορία της δραχμής. Περιόρισε μόνο την αγορά και πώληση συναλλάγματος και έκλεισε προσωρινά το Χρηματιστήριο.
Το συνάλλαγμα
Παρά την «προσωπικήν διαβεβαίωσιν προς τον ελληνικόν λαόν» ότι θα διατηρηθεί «η ακεραιότητα του εθνικού νομίσματος», σε οκτώ μήνες το συνάλλαγμα της Τραπέζης της Ελλάδος, ύψους 85 εκατομμυρίων δολαρίων, εξανεμίστηκε. Μόνη λύση ο δανεισμός.
Τον Ιανουάριο του 1932 ο Βενιζέλος μετέβη στη Ρώμη, το Παρίσι και το Λονδίνο σε αναζήτηση δανείου. Επέστρεψε με άδεια χέρια. Οι κυβερνήσεις της Γαλλίας και της Αγγλίας συνέχιζαν τη «βεντέτα» με τον Κωνσταντίνο. Είχαν δηλώσει ότι, εάν ο Κωνσταντίνος επέστρεφε στον θρόνο, θα διέκοπταν την οικονομική ενίσχυση...
Μετά την επιστροφή του ο Βενιζέλος συνειδητοποίησε το αδιέξοδο. Ζήτησε σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών, προς τους οποίους πρότεινε τη συγκρότηση οικουμενικής κυβέρνησης. Διαφώνησε ο αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος Π. Τσαλδάρης με το επιχείρημα ότι η οικουμενική «θα έφθειρεν όλον τον πολιτικόν κόσμον προς όφελος των πολεμίων του κοινωνικού καθεστώτος».
Η αναφορά όμως στο παρελθόν και στην εκτέλεση των Έξι αποκάλυπτε την απόφαση του Τσαλδάρη να αποφύγει κάθε μορφής συνεργασίας με τους Φιλελευθέρους.
Θα ακολουθήσει συζήτηση στη Βουλή, κατά την οποία Βενιζέλος και Τσαλδάρης θα «αναμοχλεύσουν» με αλληλοκατηγορίες το παρελθόν. Ο Βενιζέλος θα αναφερθεί στο ιστορικό της απώλειας των αμερικανικών πιστώσεων με ευθύνη του βασιλιά Κωνσταντίνου.
Η αμερικανική κυβέρνηση διεμήνυσε στην ελληνική ότι η συμφωνία υπογράφτηκε το 1918 με βασιλιά τον Αλέξανδρο. Για να αποδεσμευθούν οι πιστώσεις, πρέπει να σταλεί επίσημη ανακοίνωση ότι ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επανήλθε στον θρόνο του. Ο Κωνσταντίνος αρνήθηκε με το αιτιολογικό ότι και το 1918 αυτός ήταν βασιλιάς και ότι ο Αλέξανδρος ήταν εκπρόσωπός του! Όταν το 1922 ανήλθε στον θρόνο ο Γεώργιος, δέχθηκε να σταλεί στην αμερικανική κυβέρνηση η σχετική ανακοίνωση. Ήταν πλέον αργά.
Κατά τον Βενιζέλο «οι ατυχείς υπουργοί ετοίμαζαν σακούλαν να βάλωμεν εξ και ήμισυ εκατομμύρια χρυσάς λίρας ή 33,5 εκατομμύρια δολλάρια χρυσά». Η απάντηση όμως των Αμερικανών ήταν ότι ο σχετικός νόμος είχε λήξει! Η αντιπαράθεση με «αναμόχλευση» του παρελθόντος συνεχιζόταν με συμμετοχή και του Τύπου. Αλλά και η οικονομική κατάσταση έπαιρνε την κατηφόρα.
Τον Απρίλιο του 1932 ο Βενιζέλος παρέστη προσωπικά σε έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών. Εξήγησε ότι έχουν εξαντληθεί όλα τα εθνικά περιθώρια για αντιμετώπιση της κρίσης και ζήτησε δάνειο 50 εκατ. δολαρίων και τετραετή ή πενταετή αναστολή της εξυπηρέτησης των παλαιών δανείων. Το Συμβούλιο δέχθηκε μόνο την αναστολή πληρωμής των τοκοχρεολυσίων για έναν χρόνο με τον όρο ότι το ισόποσο σε δραχμές θα παρέμενε δεσμευμένο στην Τράπεζα της Ελλάδος.
Η κήρυξη προσωρινού χρεοστασίου ήταν αναπόφευκτη, όπως και η αναγκαστική κυκλοφορία της δραχμής. Διαφώνησε όμως ο υπουργός Οικονομικών, προσωπικός φίλος του Βενιζέλου, Γ. Μαρής. Όπως και άλλοι υπουργοί πίεζαν τον Βενιζέλο να προσφύγει σε εκλογές, ώστε το χρεοστάσιο και η άρση της σταθεροποίησης να μη βαρύνουν προεκλογικά το Κόμμα των Φιλελευθέρων (τακτική που ακολούθησε ο Κ. Καραμανλής το 2009). Ο Βενιζέλος επέμενε ότι οι εκλογές θα διεξαχθούν στο τέλος της τετραετίας, όπως διακηρύσσει σήμερα ο Γεώργιος Παπανδρέου.
20.000 σταυροί!
Αντικαταστάτης του Γ. Μαρή ορίστηκε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και τότε σύμβουλος της Τραπέζης της Ελλάδος Κυριάκος Βαρβαρέσος, ο οποίος κατέθεσε νομοσχέδιο για τη νομισματική πολιτική, η οποία εφαρμόστηκε μέχρι το 1940 αλλά και μετά τον πόλεμο. Η αναστολή πληρωμής του τοκοχρεολυσίου, η αναγκαστική κυκλοφορία της δραχμής, οι μειώσεις μισθών και αμοιβών και η μείωση των δαπανών του Δημοσίου δεν απέτρεψαν την καθοδική πορεία της οικονομίας.
Στις εκλογές της 25ης Σεπτεμβρίου 1932 η αντιβενιζελική παράταξη δεν εισέπραξε και πολλά από την έντονη πολεμική κατά του Βενιζέλου για την οικονομική κρίση. Το 33,03% του 1928 έγινε 35,39%. Ελαφρά αυξημένο το ποσοστό του Κόμματος των Φιλελευθέρων από το 31,63% στο 33,42%. Ο Βενιζέλος ήταν στόχος και των οκτώ κομμάτων που μετείχαν στις εκλογές, από το Λαϊκό μέχρι το ΚΚΕ. Στον Πειραιά ο Βενιζέλος εξελέγη με 20.000 σταυρούς, ενώ οι 10 συνυποψήφιοί του συγκέντρωσαν μόλις 2.000 σταυρούς! Η δημοκρατική παράταξη είχε διασπαστεί.
Το Κόμμα των Φιλελευθέρων είχε 99 βουλευτές και ο κύριος αντίπαλος, το Λαϊκό, 95. Ο Βενιζέλος επανέφερε την πρόταση για οικουμενική κυβέρνηση «για να καταπαύση ο πολιτικός ανταγωνισμός και να δημιουργηθή η ατμόσφαιρα εκείνη εντός της οποίας δύναται να ληφθή κάθε ριζικόν μέτρον, οιονδήποτε αντιδημοτικόν, το οποίον επιβάλλουν οι περιστάσεις, χωρίς να διαβληθή εκ κομματικού ανταγωνισμού».
Ο Τσαλδάρης απέρριψε την πρόταση χαρακτηρίζοντας την οικουμενική «εντελώς ανώμαλον διά το κοινοβουλευτικόν ημών πολίτευμα». Έπειτα από διαβουλεύσεις 15 ημερών και δύο συναντήσεις των πολιτικών αρχηγών με τον πρόεδρο Ζαΐμη συμφώνησαν όλοι να στηρίξουν κυβέρνηση υπό τον Π. Τσαλδάρη. Ο Βενιζέλος είχε και ιδιαίτερη συνάντηση με τον Τσαλδάρη, προς τον οποίο δήλωσε ότι οι Φιλελεύθεροι θα έδιναν ψήφο εμπιστοσύνης και θα ψήφιζαν την επιβολή νέων φόρων και περικοπή δαπανών!
Το συμφέρον της χώρας πάνω από το κομματικό. Και μάλιστα σε μια χρονική περίοδο που δεν είχε κλείσει το χάσμα του εθνικού διχασμού και το πολιτειακό.
Οι προτάσεις
Όπως και σήμερα, και την περίοδο Τρικούπη ακούγονταν προτάσεις για στάση πληρωμών. Έχει, νομίζω, ενδιαφέρον ένα μικρό απόσπασμα από τη σχετική συζήτηση στη Βουλή τον Ιανουάριο του 1893. Ο βουλευτής της αντιπολίτευσης στον Τρικούπη Αθανάσιος Ευταξίας αντιδρά έντονα όταν κάποιος βουλευτής προτείνει στάση πληρωμών:
«Εις την χρεοκοπίαν περιέπεσαν μέχρι τούδε έθνη άνευ εθνικών παραδόσεων, άνευ εθνικής αποστολής, άνευ μέλλοντος... Θέλετε να εξομοιωθή προς αυτάς η Ελλάς, η έχουσα τόσον ευκλεείς εθνικάς παραδόσεις; Ελπίζω, κύριοι, ότι, αν τολμήση τις πάλι να προβάλη ενταύθα με το απαίσιον τούτο πρόγραμμα, η Βουλή σύσσωμος θα εξεγερθή και θ' αποστομώση τον ασεβή, τον βέβηλον εκείνον, όστις θα εξέφραζε εκ νέου την τοιαύτην κατά της Πατρίδος ύβριν».
Κάποιος βουλευτής τον διακόπτει και τον κατηγορεί για «ελληνοκοπία». Ο Ευταξίας απαντά:
«Ελληνοκοπία του χειρίστου είδους είναι όταν έρχεται τις και θέλη να εξεγείρη και υποθάλψη τα ταπεινότατα και αγενέστατα των ενστίκτων του λαού, όταν λέγη προς αυτόν: Εδανείσθης τα χρήματα των άλλων, καταχράσθητι αυτά, γενού επιλήσμων των υποχρεώσεών σου προς τους δανειστάς, γενού επιλήσμων του καθήκοντός σου».
Και αντίλογος από την εφημερίδα «Παλιγγενεσία». Γράφει:
«Σεις οι μονοπωλιακοί πατριώται φωνάζετε κατά της χρεοκοπίας... Ουδέν ευκολότερον του να κάμνει κανείς τον μεγαλοπρεπή και τον υπερήφανον και να κραυγάζη άνευ δανείου και χρεοκοπίας... Αφήστε τας πατριωτικάς εξάρσεις και την ατίμωσιν της πατρίδος και την άτιμον χρεοκοπία και τους προδότας χρεοκόπους και άλλα κενολογήματα... Τοιούτοι προδόται ωφελούν την πατρίδα παρά η αερώδης φιλοπατρία».
Το χρονικό της χρεοκοπίας
του Δημήτρη Καζάκη
Η πρώτη μας χρεοκοπία, γνήσια χρεοκοπία σαν ελληνικό κράτος, συνέβη στα 1827.
Η πρώτη πράξη που έκανε ο κυβερνήτης τότε ήταν να δηλώσει αδυναμία πληρωμής των λεγόμενων "δανείων ανεξαρτησίας" που ούτε δάνεια ήταν, ούτε για την ανεξαρτησία της χώρας δόθηκαν και το πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830 που συνέταξαν οι μεγάλες δυνάμεις, ερήμην φυσικά των Ελλήνων, προσδιόριζε με το άρθρο 6 ότι οι μεγάλες δυνάμεις επειδή ακριβώς τους χρωστάνε οι Έλληνες μπορούν να μπαίνουν όποτε γουστάρουν στη χώρα και να κάνουν ότι γουστάρουν σ' αυτή τη χώρα.
Η πρώτη μας χρεοκοπία, γνήσια χρεοκοπία σαν ελληνικό κράτος, συνέβη στα 1827.
Η πρώτη πράξη που έκανε ο κυβερνήτης τότε ήταν να δηλώσει αδυναμία πληρωμής των λεγόμενων "δανείων ανεξαρτησίας" που ούτε δάνεια ήταν, ούτε για την ανεξαρτησία της χώρας δόθηκαν και το πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830 που συνέταξαν οι μεγάλες δυνάμεις, ερήμην φυσικά των Ελλήνων, προσδιόριζε με το άρθρο 6 ότι οι μεγάλες δυνάμεις επειδή ακριβώς τους χρωστάνε οι Έλληνες μπορούν να μπαίνουν όποτε γουστάρουν στη χώρα και να κάνουν ότι γουστάρουν σ' αυτή τη χώρα.
Η δεύτερη χρεοκοπία έσκασε στα 1843.
Εκεί έγινε και η εξέγερση της 3ης Σεπτέμβρη του 1843 που διεκδικήθηκε σύνταγμα. Επειδή όμως το ελληνικό κράτος αδυνατούσε να πληρώσει ή να έρθει σε διευθέτηση με τους χρηματιστές του, του επιβλήθηκε η πρώτη κατοχή (σε απελευθερωμένο ελληνικό κράτος) που είναι η κατοχή του 1853 όταν Άγγλοι και Γάλλοι αποβίβασαν 15.000 πεζοναύτες στο Πειραιά, ασκήσανε κατοχή επί μια σχεδόν 10ετία που ήταν από τις πιο αιματηρές κατοχές που έζησε ο τόπος και ο λόγος ήταν το δημοσιονομικό, η καταβολή του χρέους στους τοκογλύφους, στις μεγάλες δυνάμεις. Όποιος ξέρει από ιστορία γνωρίζει ότι είχαμε τη δική μας οκτωβριανή επανάσταση τον Οκτώβριο του 1862 όταν εξεγέρθηκε ο λαός, καθάρισε τα κόμματα της κατοχής, το αγγλικό και το γαλλικό, διέλυσε τα πάντα, έδιωξε τον Όθωνα και δημιούργησε τις προϋποθέσεις ενός νέου συντάγματος, μιας νέας συνταγματικής αρχής, που θεωρήθηκε ως η πλέον δημοκρατική της Ευρώπης εκείνη την εποχή. Ο λαός πάντα δηλαδή έκανε το χρέος του.
Εκεί έγινε και η εξέγερση της 3ης Σεπτέμβρη του 1843 που διεκδικήθηκε σύνταγμα. Επειδή όμως το ελληνικό κράτος αδυνατούσε να πληρώσει ή να έρθει σε διευθέτηση με τους χρηματιστές του, του επιβλήθηκε η πρώτη κατοχή (σε απελευθερωμένο ελληνικό κράτος) που είναι η κατοχή του 1853 όταν Άγγλοι και Γάλλοι αποβίβασαν 15.000 πεζοναύτες στο Πειραιά, ασκήσανε κατοχή επί μια σχεδόν 10ετία που ήταν από τις πιο αιματηρές κατοχές που έζησε ο τόπος και ο λόγος ήταν το δημοσιονομικό, η καταβολή του χρέους στους τοκογλύφους, στις μεγάλες δυνάμεις. Όποιος ξέρει από ιστορία γνωρίζει ότι είχαμε τη δική μας οκτωβριανή επανάσταση τον Οκτώβριο του 1862 όταν εξεγέρθηκε ο λαός, καθάρισε τα κόμματα της κατοχής, το αγγλικό και το γαλλικό, διέλυσε τα πάντα, έδιωξε τον Όθωνα και δημιούργησε τις προϋποθέσεις ενός νέου συντάγματος, μιας νέας συνταγματικής αρχής, που θεωρήθηκε ως η πλέον δημοκρατική της Ευρώπης εκείνη την εποχή. Ο λαός πάντα δηλαδή έκανε το χρέος του.
Η 3η μεγάλη χρεοκοπία είναι η μόνη γνωστή (που αναφέρεται δηλαδή στα ιστορικά βιβλία), το "δυστυχώς επτωχεύσαμεν" του Χαριλάου Τρικούπη στα 1893. Πήγε σε διαπραγμάτευση τότε η κυβέρνηση με τους ομολογιούχους, η κυβέρνηση Τρικούπη και ο Τρικούπης έλεγε, "παιδιά τι θέλετε να κάνουμε τώρα, να σας τα δώσουμε όλα άμα θέλετε, με εξαίρεση δυο πράγματα". "Δεν παραχωρούμε την εθνική κυριαρχία της χώρας, δεν παραχωρούμε το δημόσιο ταμείο". Φυσικά οι ομολογιούχοι δεν το δέχτηκαν αυτό και στήσανε, έχοντας σύμμαχο το παλάτι που κατείχε ελληνικά ομόλογα, τον περίφημο πόλεμο του 1897, που ήταν στημένος από την αρχή μέχρι το τέλος μόνο και μόνο για να κερδηθεί ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος στα 1898. Επειδή οι δανειστές της χώρας θέλανε να πληρώνονται σε χρυσάφι, πρωτομπήκε στην οικονομική φιλολογία της χώρας η ιδέα του σκληρού νομίσματος και μας έφτιαξαν τη χρυσή δραχμή. Οπότε ξεκινάει ένας νέος φαύλος κύκλος δανεισμού, απίστευτου δανεισμού γιατί η Ελλάδα έπρεπε να εξασφαλίσει το χρυσάφι, για να στηρίξει τη χρυσή δραχμή, άρα νέα δάνεια.
Υπό το καθεστώς του ΔΟΕ και της Δημοσιονομικής Επιτροπής της Κοινωνίας των Εθνών που είχε και αυτή αναλάβει την εποπτεία της χώρας χρεοκοπούμε ξανά το 1932. Η χρεοκοπία του 32 είναι του Βενιζέλου, αλλά την επέβαλε ο Τσαλδάρης. Πάλι οι ίδιες ιστορίες, πάλι λιτότητες, κλείσανε τα 2/3 των σχολείων της εποχής εκείνης για να πληρώσουν τους δανειστές, απολύσανε πάνω από τα 2/3 των εκπαιδευτικών της χώρας, οι μισοί δημόσιοι υπάλληλοι της διοίκησης απολύθηκαν, απαγορεύτηκε με την χρήση του ιδιώνυμου η συνδικαλιστική δράση ειδικά στο δημόσιο τομέα, στη δημόσια διοίκηση.
Είναι σκόπιμο να γνωρίζουμε πως γινόταν ο δανεισμός της χώρας: στα 100 χρυσά φράγκα δανείου ο τόκος, το επιτόκιο, έτρεχε στα 100, οι δανειστές όμως κρατούσαν ένα ποσοστό του δανείου, περίπου 20 με 30%, ανάλογα, ως "εγγύηση καλής εκτέλεσης δανείου". Έτσι το δάνειο που εκταμίευε τελικά το κράτος έφτανε να είναι το 50% της αρχικής ονομαστικής αξίας.
Στην συνέχεια έφεραν τον βασιλιά, ο βασιλιάς φυσικά εκτέλεσε τις εντολές των Βρετανών και έφερε τη τεταρτο-αυγουστιανή δικτατορία του Μεταξά. Το πρώτο πράγμα που έκανε ο Μεταξάς ήταν να πάρει το αποθεματικό του ΙΚΑ, του νεοσύστατου τότε ΙΚΑ, μόλις 3 χρόνια είχε δημιουργηθεί, και ήταν κατάλληλα προικισμένο, πολύ σοβαρά προικισμένο, πολύ καλό, είχε μια πολύ καλή προοπτική. Πήρε επίσης ότι βρήκε στις τράπεζες συν τα αποθεματικά στο δημόσιο ταμείο και πλήρωσε τους Γάλλους και Βρετανούς χρηματιστές.
Μετά τον 2ο ΠΠ ήταν παλλαϊκό το αίτημα προς τους συμμάχους, που υποστήριξε και ο πρώτος πρόεδρος της Τραπέζης της Ελλάδος μετά την απελευθέρωση, ο Ξενοφών Ζολώτας: να μας χαρίσουν ή να μας διαγράψουν τα προπολεμικά χρέη. Αν μη τι άλλο, για τη προσφορά της χώρας στη νίκη των συμμάχων τουλάχιστον διαγράψτε τα χρέη τα προπολεμικά, έλεγαν.
Φυσικά όχι απλά δεν διαγράφτηκαν τα χρέη αλλά μετά από 15 χρόνια απανωτών πιέσεων και άνευ προηγουμένου εκβιασμών, φτάσαμε στο 1964 όπου έγινε η τελική ρύθμιση των προπολεμικών χρεών. Κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου, υπουργός Οικονομικών Κωνσταντίνος Μητσοτάκης που υπέγραψε τη χειρότερη δανειακή σύμβαση και ρύθμιση χρεών που έχει υπογράψει ποτέ η χώρα (εκτός από τη σημερινή). Αναγνώρισε το σύνολο των προπολεμικών χρεών της χώρας από το 1881 και μετά. Στο ακέραιο της αξίας τους, χωρίς να παίρνουμε υπόψη αυτά που πληρώθηκαν από τη χώρα ή που είχαν πληρωθεί μέχρι τότε. Χωρίς να παίρνεται υπόψη ότι γι' αυτά είχαμε κηρύξει 2 πτωχεύσεις επίσημες, το 1893 και το 1932. Αναγνώρισαν επιπλέον το σύνολο των τόκων υπερημερίας που είχαν μεταφέρει φυσικά σε τιμές του 64 συν 71% προσαύξηση των τόκων υπερημερίας για το πιστωτικό κίνδυνο και φυσικά τη ψυχική οδύνη, το πρόβλημα ψυχικής γαλήνης, που είχαν υποστεί οι δανειστές. Καθορίστηκε να πληρωθούν αυτά τα χρέη σε 45 χρόνια, Δηλαδή, 1964 και 45 = 2009.
Τι έκανε η χούντα στη συνέχεια; Έκανε τη πληρωμή των χρεών αυτών εξωλογιστική. Γι' αυτό εμφανίζεται ότι έχει μικρά ποσοστά χρέους η χούντα. Τα πλήρωνε κάτω από το τραπέζι. Και τα πλήρωσε με 2 βασικούς τρόπους. Οι ξένοι δανειστές μας και οι μεγάλες δυνάμεις που κρύβονταν από πίσω απαίτησαν 2 πράγματα. Πρώτον εκχώρηση ολόκληρου του Αιγαίου την οποία την προετοίμασε προσπαθώντας να επαναφέρει (αυτό που πάει να κάνει τώρα η κυβέρνηση) τον "θεσμό επιφανείας". Είχαν έτοιμες τις συμβάσεις, απλά έπεσε η ιστορία της μεταπολίτευσης και έχασαν αυτό το πράγμα. Και το δεύτερο, με την εκχώρηση της Κύπρου. Υπάρχουν χαρτιά στα αρχεία που δημοσιεύονται αυτή την εποχή όπου η παραχώρηση ή η εκχώρηση ή η τραγωδία της Κύπρου εμπεριείχε και ένα κομμάτι αποπληρωμής προπολεμικού χρέους της Ελλάδας. Δηλαδή σε αντάλλαγμα να μας χαρίσουν ένα κομμάτι του χρέους η χούντα άνοιξε την πόρτα στην τουρκική εισβολή και στο τι συνέβη μετά στην Κύπρο.
Μετά την μεταπολίτευση οι κυβερνήσεις φορτώσανε το χρέος αυτό στις δημόσιες επιχειρήσεις. Υπάρχει έκθεση του 1985 που λέει ότι η ΔΕΗ, η τότε κρατική ΔΕΗ, για κάθε 1000 δραχμές που δανειζόταν είχε εσωτερική ανάγκη μόνο τη μια δραχμή. Όλο το υπόλοιπο ήταν απαιτήσεις εξωλογιστικές για πληρωμή χρεών. Την εποχή εκείνη αρχίζουν να δανείζονται ξανά οι κυβερνήσεις για τις δικές τους ανάγκες και ο δανεισμός είναι επαχθέστατος. Για παράδειγμα το 1977 συνάπτεται με όμιλο τραπεζών από τη Γαλλία δάνειο με την ελληνική κυβέρνηση όπου εκτός από τους τρομακτικά τοκογλυφικούς όρους που επιβάλλονται στην Ελλάδα, της επιβάλλονται και οι εξής όροι. Πρώτον. Το πόσες φρεγάτες θα αγοράσει από τη Γαλλία. Δεύτερον. Πόσο όγκο κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων θα αγοράσει από τη Lacoste και από τις γαλλικές επιχειρήσεις με αποτέλεσμα φυσικά την καταστροφή της ελληνικής κλωστοϋφαντουργίας γιατί εισάγαμε αυτά που θα μπορούσαμε να παράγουμε οι ίδιοι με έναν αναπτυγμένο κλάδο της βιομηχανίας εκείνη την εποχή. Αργότερα έγιναν και άλλες τέτοιες δανειακές συμβάσεις, η μεγαλύτερη ήταν το 1987 η οποία ήταν με τον όμιλο της Mitsubishi Funds όπου ανάμεσα σε αυτά που μας ζητούσαν να αγοράσουμε, ήταν και τα περίφημα ιαπωνικά προγράμματα της τηλεόρασης, δηλαδή τότε άρχισε η εισβολή των Pokemοn, των Digimon και όλη αυτή την τερατολογία ας πούμε που γενιές επί γενιών ζούνε τα δικά μας παιδιά. Από εκεί και πέρα έχουμε την δημιουργία τεράστιων ελλειμμάτων λόγω της σχέσης μας κυρίως με την ΕΟΚ που τα εκτινάσσει μετά το 1984 αλλά και μιας πολιτικής κυριολεχτικά αθώωσης των υπευθύνων για τη λεηλασία αυτού του τόπου και την καταστροφή της βιομηχανίας μέσω κυρίως των προβληματικών. Μιλάμε για 340 περίπου ή 370 βιομηχανικές επιχειρήσεις της χώρας, την αφρόκρεμα της ελληνικής βιομηχανίας και της ελληνικής παραγωγής ευρύτερα. Το ποσό που χρωστάγανε, το πόσο δηλαδή είχαν φορτώσει οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες αυτές τις μεγάλες βιομηχανίες και παραγωγικές επιχειρήσεις κατά μέσο όρο ήταν περίπου 12 φορές το μετοχικό κεφάλαιο των εταιρειών και είχε μετατραπεί σε δανεικά και αγύριστα. Η κυβέρνηση λοιπόν παίρνει όλα τα χρέη αυτά στον προϋπολογισμό, αθωώνει τους παλιότερους ιδιοκτήτες και κρατάει επί μια 10ετία αυτές τις επιχειρήσεις είτε να υπολειτουργούν, είτε χωρίς να λειτουργούν καθόλου, δίνοντας απλά τον μισθό στους εργαζόμενους με αντάλλαγμα την ψήφο. Αυτό από μόνο του εκτίναξε το δημόσιο χρέος, γιατί αυτά με τι λεφτά θα γινόντουσαν; Μόνο με δάνεια. Το αποτέλεσμα είναι να εκτιναχθεί μέσα σε 4 χρόνια στο διπλάσιο το χρέος της χώρας.
Με την πρώτη κυβέρνηση ΝΔ μετά το ΠΑΣΟΚ έχουμε την δεύτερη μεγάλη επιτυχία του κ. Μητσοτάκη. Στα 3 χρόνια που είχε την κυβέρνηση, έχει ρεκόρ, πραγματικά παγκόσμιο ρεκόρ, 4πλασιασμού του χρέους, κυριολεκτικά μέσα σε 3 χρόνια σε απόλυτα νούμερα, δηλαδή είναι να τρελαίνεσαι. Και όχι μόνο αυτό αλλά είναι και ο πρώτος που έκανε τι; Αντί να δανείζεται από το εσωτερικό όπως γινόταν τότε με δραχμικό χρέος από την εσωτερική αγορά, άρχισε να δανείζεται ως επί το πλείστον από τη ξένη αγορά, δηλαδή από τις ξένες αγορές σε σκληρό νόμισμα. Και όπως ήθελα να ξέρετε και θα σας πληροφορήσω, καμία ποτέ, καμία χώρα δεν έχει χρεοκοπήσει από τον εσωτερικό της δανεισμό. Το τρανότερο παράδειγμα είναι η Ιαπωνία με 220% χρέος, το μεγαλύτερο στον κόσμο, αλλά το 92% του χρέους αυτού είναι σε γιεν. Πάντα χρεοκοπείς από τον εξωτερικό δανεισμό. Από το δανεισμό δηλαδή που κάνεις από τις ξένες αγορές σε σκληρό συνάλλαγμα.
Παραμονές του ευρώ οι κυβερνήσεις Σημίτη μεθοδεύουν τη μετατροπή ολόκληρου του δημόσιου χρέους και κυρίως του εσωτερικού που μέχρι τότε ήταν περίπου το 80% του δημόσιου χρέους και ήταν δραχμικό, σε εξωτερικό χρέος εκφρασμένο σε σκληρό νόμισμα, το ευρώ. Και ξέρουμε ότι είναι πιο εύκολο να αντιμετωπίσεις το εσωτερικό χρέος γιατί τέλος πάντων κανένα κράτος δεν έχει χρεοκοπήσει από το εσωτερικό του χρέος, στο δικό του νόμισμα. Χρεοκοπείς πάντα από το εξωτερικό χρέος. Από εκεί και πέρα οι οικονομολόγοι ξέρανε ότι η αντίστροφη μέτρηση είχε ξεκινήσει. Είναι υπόθεση συγκυρίας το πότε θα σκάσει το κανόνι.
Το δεύτερο που έγινε είναι ότι η οικονομία βίωνε μια απίστευτη κατάσταση μακροχρόνιας κρίσης ρευστότητας όπως λέμε. Δηλαδή άρχισε να εξαφανίζεται το χρήμα από την αγορά. Αν δείτε τα στοιχεία το 2001, το 2002 μέχρι το 2004 που είχαμε τους Ολυμπιακούς Αγώνες είχαμε κάθε χρόνο μείωση της νομισματικής κυκλοφορίας ενώ το φυσιολογικό ήταν να αυξάνει η νομισματική κυκλοφορία ανάλογα με το ΑΕΠ. Με την αύξηση δηλαδή του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος που παράγει η χώρα, ανάλογα αυξάνει και η νομισματική κυκλοφορία. Αντί γι' αυτό είχαμε μείωση. Τρομακτική ασφυξία. Γιατί; Γιατί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που εκδίδει το νόμισμα δεν θεωρούσε ότι έπρεπε να μας δώσει περισσότερο νόμισμα. Πως καλύφθηκε αυτό το έλλειμμα νομισματικής κυκλοφορίας; Εμπορικά πλεονάσματα δεν είχαμε, νόμισμα δεν είχαμε. Τι έμενε; Ο δανεισμός. Κάθε χρόνο, μέσα στη 10ετία, κατά μέσο όρο, το "οικονομικόν θαύμα" όπως το ονομάσανε, η "ισχυρή Ελλάς" αναπτυσσότανε κατά 4%, όντως το ποσοστό ήταν εξαιρετικά σημαντικό ακόμα και σε σχέση με το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μόνο που ξεχάσανε να μας πουν δημόσια ότι για κάθε 4% άνοδο που είχαμε τότε ο δημόσιος δανεισμός αύξανε 18%. Δηλαδή δανειζόμασταν για να υπάρξει επέκταση του ΑΕΠ.
Παράλληλα είχαμε μια οικονομία της οποίας συνθλίφτηκε κυριολεκτικά η παραγωγική της βάση. Φτάσαμε, η αγροτική οικονομία, το υπογραμμίζω, στην Ελλάδα όχι στην Ολλανδία, ή στη Γερμανία ή στη Σουηδία. Στην Ελλάδα. Να έχει συμμετοχή στο ΑΕΠ 3%. Δηλαδή έχουμε λιγότερη συμμετοχή της αγροτικής μας οικονομίας στο ΑΕΠ από ότι έχει η Ολλανδία. Δηλαδή έλεος! Και συμμετοχή της βιομηχανίας και της παραγωγής ευρύτερα μόλις 13%. Όταν ο μέσος όρος παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 35%. Έχουμε μια οικονομία παρασιτικών υπηρεσιών. Μη παραγωγικών παρασιτικών υπηρεσιών. Που διαμορφώθηκε κατά κύριο λόγο μέσα στα πλαίσια του ευρώ αλλά και νωρίτερα, μόνο που το ευρώ το επιτάχυνε πάρα πολύ. Αυτό εκτίναξε σε ιστορικό ρεκόρ το εξωτερικό μας έλλειμμα.
Την ίδια ώρα το μέσο νοικοκυριό βιώνει μια λιτότητα που ουσιαστικά διαρκεί πάνω από δυο 10ετίες. Ουσιαστικά από το 1984 είναι σε συστηματική λιτότητα το εργαζόμενο νοικοκυριό. Φτάσαμε στο μοναδικό, και αυτό πάλι ιστορικό ρεκόρ, την τελευταία 10ετία να έχουμε αρνητικά πρόσημα αποταμίευσης. Μόνο το 2009 χαθήκανε 28 δισ. αποταμιεύσεις από την ελληνική οικονομία. Και όπως γνωρίζετε, ότι καθεστώς και να έχει μια χώρα, όποιος και να κυβερνάει, αν δεν υπάρχουν αποταμιεύσεις στις τράπεζες και αν δεν υπάρχει αυξημένη ροπή προς αποταμίευση δηλαδή διαθέσιμο εισόδημα που μένει όταν πληρώνω τα βασικά μου και μπορώ να το βάλω να γίνει αποταμίευση, δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί μια αυτοδύναμη οικονομική ανάπτυξη. Φτάσαμε στο σημείο, το μέσο διαθέσιμο εισόδημα του νοικοκυριού για μια ολόκληρη 10ετία να βρίσκεται κάτω, να υπολείπεται δηλαδή των βασικών καταναλωτικών δαπανών που πρέπει να κάνει η μέση ελληνική οικογένεια στην Ελλάδα. Αυτό δεν συμβαίνει πουθενά αλλού στην Ευρώπη, πουθενά αλλού, ακόμα και στις κατεστραμμένες χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ. Δηλαδή με λίγα λόγια για πάνω από μια 10ετία το μέσο νοικοκυριό δεν έχει εισόδημα πραγματικό που να του ικανοποιεί τις βασικές του καταναλωτικές ανάγκες. Οπότε αναγκάζεται και πάει στο δανεισμό. Το αποτέλεσμα: το 2010, το 77% του μέσου διαθέσιμου εισοδήματος το χρωστάμε στις τράπεζες.
Φτάσαμε λοιπόν παραμονές του 2009 όπου είχαμε την διεθνή βόμβα, το κραχ του 2008. Πως συνέβη αυτό; Στην παγκόσμια αγορά είχαν συσσωρευτεί τεράστια δανείσιμα κεφάλαια. Τι εννοούμε δανείσιμο κεφάλαιο; Δανείσιμο κεφάλαιο εννοούμε εκείνο το κεφάλαιο που δεν μπορεί να επενδυθεί στη παραγωγή. Είναι αυτό που δημιουργείται με χρηματοπιστωτικά παιχνίδια έναντι μελλοντικών αποδόσεων. Το δανείσιμο κεφάλαιο για να φέρει κέρδος πρέπει να γίνει τοκοφόρο κεφάλαιο. Δηλαδή να βρει κάποιον οφειλέτη να το δανειστεί και να του πληρώνει τόκους. Ξέρετε πόσα είναι αυτά τα δανείσιμα κεφάλαια υπολογισμένα με βάση τον Απρίλη του 2010; 1.000 τρισεκατομμύρια δολάρια, δανείσιμα κεφάλαια. Περίπου 1600 θεσμικοί επενδυτές έχουν αυτά τα δανείσιμα κεφάλαια στη παγκόσμια αγορά. Η μέση απόδοση αυτών των κεφαλαίων μέχρι πριν τη κρίση ήταν 6.22%. Η παγκόσμια οικονομία έχει Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν 57 τρισεκατομμύρια. Που σημαίνει ότι τα 1.000 τρισεκατομμύρια δολάρια προσδοκούν ετήσιο κέρδος 62 τρισεκατομμύρια δολάρια από μια οικονομία που παράγει στο σύνολο της 57 τρις. Εκεί μπλόκαρε η οικονομία και έσκασε η βόμβα το φθινόπωρο του 2008 και φυσικά άρχισαν να καταρρέουν οι τράπεζες γιατί οι τράπεζες βασικά είναι οι θεσμικοί επενδυτές που παίζουν με αυτά τα λεφτά. Λοιπόν, όταν έσκασε το κραχ, η κυβέρνηση, η τότε κυβέρνηση μας έλεγε, θα θυμάστε φαντάζομαι, ότι υπήρχε μεν η παγκόσμια κρίση, αλλά εμείς δεν φοβόμαστε, ήμασταν «οχυρωμένοι στο ευρώ», ήμασταν «θωρακισμένοι γερά» κλπ
Το Γενάρη όμως του 2009 βγήκε να πουλήσει ομόλογα η ελληνική κυβέρνηση για να αντλήσει λεφτά όπως κάθε χρόνο για να τροφοδοτήσει τις τρομακτικές ανάγκες που έχει σαν κράτος. Και δεν αγόραζε κανένας. Και τότε υπήρξε ο γενικευμένος πανικός. Ξαφνικά ο τότε πρωθυπουργός και ο τότε υπουργός Οικονομικών ανακάλυψαν ξαφνικά την κρίση. Και αποδείχτηκε αυτό που γνωρίζαμε όλοι όσοι τουλάχιστον μελετούσαμε τα στοιχεία, ότι ο βασιλιάς είναι θεόγυμνος. Και αποδείχτηκε όχι μόνο αυτό αλλά και ότι δεν υπήρχε δυνατότητα ανάταξης ή αντιμετώπισης του προβλήματος του χρέους. Γιατί στην τελευταία 10ετία, στη 10ετία του ευρώ, ο συνολικός δανεισμός του ελληνικού κράτους ήταν 490 δισεκατομμύρια ευρώ. Από αυτά ξέρετε τι πληρώσαμε; 450 δισεκατομμύρια πληρώσαμε εξυπηρέτηση χρέους. Δηλαδή μέσα σε μια 10ετία πληρώσαμε 1,5 φορά το χρέος που είχαμε στις 31/12/2009, (340 δις Χ 1,5 = περίπου 500) Και μένουν άλλα 40. Από αυτά τα 40 περίπου τα 18 με 20 είναι το συσσωρευμένο έλλειμμα 10ετίας του κρατικού προϋπολογισμού. Και τα υπόλοιπα 20 δεν ξέρουμε που πήγαν. Δεν ξέρουμε. Γιατί υπολογιστικά βγαίνει το νούμερο αλλά δεν υπάρχει αιτιολόγηση. Κάποιοι τα πήραν. Ποιοί τα πήραν; Το ψάχνουμε!
Λοιπόν, τι έγινε τώρα; Όταν κινδύνευε η χώρα, και βρέθηκε πλέον, αποκαλύφθηκε, το καθεστώς χρεοκοπίας της, η ευρωζώνη κλονίστηκε διότι εάν προχώραγε η χώρα, όπως είχε κάθε δικαίωμα να το κάνει, η συνθήκη της Λισαβόνας της το επέτρεπε, να προχωρήσει σε μονομερή ρύθμιση των χρεών της εκείνη τη στιγμή, δεν θα μπορούσε κανείς να την σταματήσει. Και δεν θα μπορούσε να την σταματήσει για τον εξής απλούστατο λόγο. Όταν δανείζεις ιδιώτη ή επιχείρηση, νοικοκυριό ή επιχείρηση και δεν μπορεί να πληρώσει τι κάνεις; Τον βάζεις σε εκκαθάριση, του παίρνεις τα περιουσιακά και τελειώσαμε. Στο κράτος δεν μπορείς να το κάνεις αυτό. Και αυτός είναι ο μεγαλύτερος εφιάλτης των δανειστών κρατών από τον 19ο αιώνα. Τι γίνεται αν αποφασίσει το κράτος να μην πληρώσει; Δεν μπορείς να του κάνεις εκκαθάριση. Δεν μπορείς να του απαιτήσεις την περιουσία σαν δανειστής.
Γιατί; Γιατί έχει ασυλία λόγω άσκησης εθνικής κυριαρχίας. Έτσι λένε οι νομικοί. Και αυτό είναι στο διεθνές δίκαιο, στον σκληρό πυρήνα του διεθνούς δικαίου. Το ήξεραν αυτό στην ευρωζώνη, οπότε τι κάνανε; Καλέσανε τα πολιτικά κόμματα στην έδρα, στις Βρυξέλλες, τις ηγεσίες, της τότε κυβέρνησης και της μελλοντικής κυβέρνησης και τους είπαν "εδώ είμαστε σε πολύ δύσκολη θέση, προέχει το ευρώ". Και επειδή πίσω από την Ελλάδα έρχονταν και άλλοι, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Γαλλία, είπαν «πρέπει να φτιάξουμε έναν μηχανισμό άμεσα που να μην επιτρέπει στα κράτη και στους λαούς φυσικά να επιβάλλουν είτε διαγραφή, είτε ρυθμίσεις ή οτιδήποτε μονομερώς για να χάσουν τα λεφτά τους οι τράπεζες». Και έτσι στήσανε την ιστορία στην Ελλάδα γιατί ξέρανε ότι έχουμε τόσο εθελόδουλο πολιτικό σύστημα που μπορούν να επιβάλλουν ότι γουστάρουν εδώ. Και έτσι έγινε η μεταβολή, η πολιτική μεταβολή. Φυσικά επειδή κανένας δεν κάνει τίποτα με το αζημίωτο στήθηκε αυτή η λεηλασία των spreads, επιτοκίων και όλα αυτά τα πράγματα που είδαμε εκείνους τους μήνες και που απέφεραν στους κερδοσκόπους περίπου 17 δισεκατομμύρια κέρδη και από εκεί και πέρα άρχισε το γαϊτανάκι του να πάμε στο μηχανισμό στήριξης. Βεβαίως ο μηχανισμός στήριξης του ευρώ δεν έχει καμία σχέση με το μηχανισμό στήριξης της χώρας.
Εκεί λοιπόν κάνανε το εξής. Αυτό που τους ενδιέφερε δεν ήταν να βάλουν σε εφαρμογή το μνημόνιο αλλά την δανειακή σύμβαση. Με την δανειακή σύμβαση λοιπόν εξαναγκάσανε τη κυβέρνηση, "εξαναγκάσανε" τρόπος του λέγειν. Επειδή τυχαίνει λόγω επαγγέλματος να γνωρίζω και στελέχη του ΔΝΤ, γελάγανε τις μέρες εκείνες.Μου λέγανε ότι δεν είχαν προφτάσει να στείλουν τη δανειακή σύμβαση και είχε γυρίσει πίσω υπογραμμένη Ή τα ίδια στελέχη πιστεύανε ότι θα υπήρχε διαπραγμάτευση γι' αυτό ήταν ακραία η διατύπωση της δανειακής σύμβασης με σκοπό να κοπούνε κάποιες, οι πιο ακραίες εκδοχές, μέσα από μια διαπραγμάτευση. Δεν υπήρξε τίποτα, υπογράφτηκε αβλεπί. Και γράφτηκε στον διεθνή τύπο άλλωστε πολύ έντονα, κάποιοι οικονομικοί αναλυτές είπαν "τι σόι κυβέρνηση έχετε στην Ελλάδα".
Η δανειακή σύμβαση λοιπόν προβλέπει, το πρώτο πράγμα που προβλέπει είναι ότι η Ελλάδα αμετάκλητα και άνευ όρων παραιτείται της ασυλίας λόγω άσκησης εθνικής κυριαρχίας. Στις 6 Μαΐου του 2010 ψηφίζεται ο νόμος του μνημονίου από την Ελληνική Βουλή και δυο μέρες μετά, στις 8 Μαΐου, με τροπολογία σε ψηφισμένο νομοσχέδιο της Βουλής, δίνεται το δικαίωμα μόνο με την υπογραφή του υπουργού να ισχύει η δανειακή σύμβαση. Βεβαίως όσο γνωρίζω εγώ που ασχολούμαι περίπου μια 10ετία με τα ζητήματα αυτά σας πληροφορώ ότι δεν υπάρχει παρόμοιο συμβάν ή τέτοια δανειακή σύμβαση όχι μόνο στα ελληνικά χρονικά αλλά και στα διεθνή χρονικά από τις αρχές του 19ου αιώνα, δεν υπάρχει κράτος ακόμα και αποικία που να έχει υπογράψει τέτοιο πράγμα.
Ο Τσολάκογλου στις δίκες του 46, στις δίκες δοσιλόγων του 46, χρησιμοποίησε ως επιχείρημα ότι "εγώ όταν μου ζητήθηκε από τους χιτλερικούς, από τους ναζί, να υπογράψω τη κατάλυση του ενιαίου και αδιαίρετου της εθνικής κυριαρχίας της χώρας, παραιτήθηκα". Αυτό είναι γεγονός. Δεν τον κάνει φυσικά λιγότερο δοσίλογο Αλλά τουλάχιστον ακόμα και αυτός είχε τσίπα. Και 'δω μιλάμε, σε ομαλές συνθήκες, υπό καθεστώς υποτίθεται κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, έχουμε κυβέρνηση εκλεγμένη από την χώρα που παρέδωσε το σύνολο της χώρας στους ξένους δανειστές. Και ξέρετε τι σημαίνει αυτό στη πράξη;
1) Παραιτήθηκε η χώρα από όλα τα φυσικά δικαιώματα που έχει ένας οφειλέτης απέναντι στο δανειστή του. Ακόμα και αυτά που έχει ένα φυσικό πρόσωπο.
2) Με βάση τη δανειακή σύμβαση στην Ελλάδα δεν επιτρέπεται να πάει σε τρίτες πηγές να αναζητήσει τα χρήματα και να ξεχρεώσει τους δανειστές. Δηλαδή αν είχαμε μια κυβέρνηση που διεκδικούσε το κατοχικό δάνειο από τους Γερμανούς, που είναι άμεσα απαιτητό, και συμφωνούσε η γερμανική κυβέρνηση να μας δώσει το κατοχικό δάνειο, τα 160 περίπου δισεκατομμύρια που υπολογίζουμε ότι είναι η σημερινή αξία του κατοχικού δανείου, δεν θα μπορούσαμε να τα χρησιμοποιήσουμε για να ξεχρεώσουμε τους κυρίους αυτούς.
3) Οι δανειστές έχουν όμως το δικαίωμα, μερικά ή ολικά, να εκχωρήσουν τις δικές τους χρεωστικές απαιτήσεις σε τρίτους απέναντι στην Ελλάδα. Και σας λέω ένα σενάριο το οποίο αναφέρουν πάρα πολλοί ειδικοί. Ακραίο σενάριο, όντως, αλλά δεν είναι απίθανο, γιατί το έχουν υπογράψει αυτό το πράγμα. Και λέει ότι. το έχει πει ο κύριος Κασιμάτης, το έχω ακούσει και από τον κύριο Χρυσόγονο συγκεκριμένα, συνταγματολόγοι και οι δυο. Λοιπόν είπαν το εξής. Μπορούν να δώσουν τις χρεωστικές απαιτήσεις, πχ να δώσει η Ολλανδία τις χρεωστικές της απαιτήσεις απέναντι στην Ελλάδα στην Τουρκία, να έρθει η Τουρκία, να δεσμεύσει την Ακρόπολη και να τοποθετήσει την τούρκικη σημαία στην Ακρόπολη. Διότι παραίτηση από την ασυλία λόγω άσκησης εθνικής κυριαρχίας σημαίνει ότι παραιτείσαι από την δημόσια περιουσία του κράτους από το σύνολο της εθνικής επικράτειας, από το εθνικό έδαφος. Παραιτείσαι από την ιδιωτική περιουσία των πολιτών σου. Και παραιτείσαι ακόμη και από τη δυνατότητα να μην υπάρξει δέσμευση ή υποθήκευση ακόμα και στον οπλισμό της χώρας. Αυτό το πράγμα είναι πρωτοφανές. Γι' αυτό βγήκαν πάρα πολλοί αναλυτές στον κόσμο και νομικοί και λέγανε, συγκεκριμένα εγώ θυμάμαι έναν Αμερικανό χρηματιστή, ο οποίος είχε γράψει τότε στους New York Times ένα άρθρο λέγοντας "υπογράφει την εθνική της αυτοκτονία η χώρα".
4) και το χειρότερο. Με βάση τα διεθνή ήθη και έθιμα, στις διεθνής αγορές η δανειακή σύμβαση αυτή εμπίπτει στο περίφημο "ίσοι όροι ανάμεσα στους δανειστές". Δηλαδή ό,τι ισχύει για έναν δανειστή υποχρεωτικά ισχύει για όλους είτε έχουν υπογράψει την δανειακή σύμβαση είτε όχι. Αν την εκτελέσεις δηλαδή μέχρι το τέλος αυτή τη δανειακή σύμβαση, τότε οποιοσδήποτε δανειστής του ελληνικού κράτους μπορεί να το χρησιμοποιήσει ως νομικό προηγούμενο και να απαιτήσει τις ίδιες ρήτρες, τις ίδιες υποχρεώσεις του κράτους απέναντι του, έστω και αν δεν συμπεριλαμβανόταν στην δανειακή σύμβαση. Αυτό λέγεται Pari Passu είναι ένας νομικός όρος που σημαίνει «ότι ισχύει για τον ένα, ισχύει για όλους».
Αυτό το πράγμα λοιπόν δεν έπρεπε να το μάθουμε εμείς, ούτε και η Βουλή βέβαια, γι' αυτό και δεν πήγε ποτέ στη Βουλή, πήγε μόνο στη προπαρασκευαστική της Βουλής και έμεινε εκεί. Βεβαίως στη Βουλή μπορείτε να το βρείτε ολόκληρο, είναι αναρτημένο πλέον.
Δεν έχει κυρωθεί αλλά, με βάση το τι έχουν αποφασίσει, ισχύει γιατί εκτελείται.
Δεν έχει κυρωθεί αλλά, με βάση το τι έχουν αποφασίσει, ισχύει γιατί εκτελείται.
Με βάση αυτά λοιπόν εφαρμόσανε τη πολιτική του μνημονίου η πολιτική του οποίου είχε σχεδιαστεί εξ' αρχής όχι τόσο για να δημιουργήσει τα πλεονάσματα εκείνα για να πληρωθούν τα τοκοχρεολύσια. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι δεν πληρώνονται. Κάθε χρόνο η εξυπηρέτηση του χρέους μας κοστίζει 35 με 40% του ΑΕΠ. Αυτό το πράγμα δεν γίνεται να πληρωθεί. Είναι αδύνατο. Το ξέρανε. Και εφόσον λοιπόν το ξέρανε τι έπρεπε να γίνει; Αν μας λέγανε το Γενάρη του 2010 "Θα βάλω χέρι στη δημόσια περιουσία", θα ξεσηκωνότανε όλος ο κόσμος. Οπότε τι κάνανε; Έφεραν ολόκληρο τον κόσμο στην απόγνωση, στην απελπισία, μεροδούλι μεροφάι, να σκέφτεται την ανεργία, το αν θα μπορεί να επιβιώσει αυτός, το παιδί του, η οικογένεια του αύριο και να του θέσουν το εξής δίλημμα, αυτό που είπε ο κύριος Όλι Ρεν πριν 3 βδομάδες μετά την 11η του Μάρτη που αποφασίστηκε η εκποίηση των 50 δις της δημόσιας περιουσίας. Τι είπε; "Ή πουλάτε ή χάνετε τους υπόλοιπους μισθούς της 10ετίας". Αυτό ήταν το δίλημμα των τοκογλύφων. Ή πουλάτε ή χάνετε ότι έχει μείνει από συντάξεις και μισθούς. Να εξαναγκάσουν το λαό να πει "Ας τα κομμάτια, πούλα κάτι, προκειμένου να μην χάσω και ότι μου έχει απομείνει". Και την ίδια ώρα ένα ολόκληρο σύστημα προπαγάνδας προσπαθεί να πείσει το λαό ότι είμαστε πάμπλουτη χώρα ρε παιδιά.
Έχουμε πετρέλαια... Σαουδική Αραβία έχουμε πυρηνικά, έχουμε ιστορίες, πλουτώνιο, χρυσάφια...
Τι είναι τώρα να δώσουμε 350 δισεκατομμύρια που είναι το χρέος;
Ενώ στη πραγματικότητα δεν είναι έτσι.
Έχουμε πετρέλαια... Σαουδική Αραβία έχουμε πυρηνικά, έχουμε ιστορίες, πλουτώνιο, χρυσάφια...
Τι είναι τώρα να δώσουμε 350 δισεκατομμύρια που είναι το χρέος;
Ενώ στη πραγματικότητα δεν είναι έτσι.
Λοιπόν, από κει και πέρα η κατάσταση πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο. Σε 8 μήνες εφαρμογής του μνημονίου είχαμε υποχώρηση μιας 10ετίας στην ελληνική οικονομία και τα εισοδήματα κατέληξαν στο 1974 σε πραγματικούς όρους.
Τα επόμενα χρόνια που έρχονται θα είναι ακόμα πιο δύσκολα και πολύ χειρότερα από αυτό που έχουμε πληρώσει.
Είμαστε στη προκαταρκτική διαδικασία.
Τα επόμενα χρόνια που έρχονται θα είναι ακόμα πιο δύσκολα και πολύ χειρότερα από αυτό που έχουμε πληρώσει.
Είμαστε στη προκαταρκτική διαδικασία.
Κατά τη γνώμη μου αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι ένα πραγματικά, αυθεντικά, ρωμαλέο παλλαϊκό μέτωπο που θα απαιτήσει τον επαναπροσδιορισμό όλων των πολιτικών συνθηκών στη χώρα.
Δηλαδή την ανατροπή του πολιτικού συστήματος και τη δημιουργία νέων προϋποθέσεων μιας νέας εξουσίας που θα επιβάλλει:
Δηλαδή την ανατροπή του πολιτικού συστήματος και τη δημιουργία νέων προϋποθέσεων μιας νέας εξουσίας που θα επιβάλλει:
Την καταγγελία της δανειακής σύμβασης και το σύνολο του οικοδομήματος που στήθηκε πάνω σ' αυτή ώστε να μπορεί να γλυτώσει την αγχόνη και το δόκανο ο ελληνικός λαός και να οικοδομήσει μια νέου τύπου πορεία για το τόπο. Μια νέου τύπου εξουσία που αντανακλά και πρέπει να αντανακλά τα πραγματικά συμφέροντα του μόνου αυθεντικού εκφραστή αυτού του τόπου που είναι αυτός που τον ποτίζει με τον ιδρώτα του.
Οι εποχές που αναθέταμε σε κάποιους άλλους την διοίκηση και την κυβέρνηση της χώρας τελειώσανε ανεπιστρεπτί. Τελειώσανε ανεπιστρεπτί. Είναι πολύ σοβαρό το μέλλον της χώρας το μέλλον των παιδιών μας και των οικογενειών μας για να το αναθέσουμε σε τρίτους σωτήρες.
Ή εμείς ή κανένας.
Αλαφούζοι ετοιμαστείτε
Γράφει ο Γ. Κουρής
Γιαννάκη, μηνύσεις κάνουν οι. κοπέλες!
Άσε τις εξυπνάδες και να απαντήσεις σε αυτά που σε ρωτάμε
Όλοι γνωρίζουν στη χώρα ότι μόλις το αντιμετώπισε κάποια οικονομικά...
προβλήματα, για τα οποία ο Γιώργος Κουρής δεν είχε καμία ΑΠΟΛΥΤΩΣ ευθύνη γιατί αυτός ουδέποτε άσκησε διοίκηση στο κανάλι, ο γνωστός για την. εντιμότητά του και το ήθος του, Γιάννης Αλαφούζος, παρέα με δυο τρεις άλλους, επίσης. εντιμότατους κυρίους, που επί χρόνια μας παρίσταναν τους «φίλους» μυρίστηκαν φαί, ΛΥΣΣΑΞΑΝ, και προσπάθησαν να κλείσουν το , νομίζοντας οι χαζοί ότι έτσι θα φάνε - που να τους κάτσει στο λαιμό - την τηλεθέαση και τις διαφημίσεις του. Έτσι, αναγκαστήκαμε και εμείς να ΨΑΞΟΥΜΕ τον βίο και την πολιτεία των Αλαφουζαίων - και είδατε τα κατορθώματά τους, ή, μάλλον, δεν είδατε ακόμα τίποτα. Καταλαβαίνοντας, λοιπόν, το ΑΔΙΕΞΟΔΟ που βρίσκονται οι Αλαφουζαίοι και ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ όλες τις ΑΤΙΜΙΕΣ και τις ΚΟΜΠΙΝΕΣ που έχουν διαπράξει, ΕΝΤΡΟΜΟΣ ο Γιαννάκης εξέδωσε χθες την παρακάτω ανακοίνωση, την οποία εμείς, που δεν φοβόμαστε ποτέ, την αναδημοσιεύουμε ολόκληρη, προσπαθώντας να «κλείσει» την υπόθεση. Δήλωση Ιωάννη Αλαφούζου «Τις τελευταίες ημέρες δέχομαι μπαράζ πρωτοφανών προσωπικών επιθέσεων από την τηλεόραση του με αήθεις και συκοφαντικές αναφορές εν γνώσει της αναλήθειας αυτών, που στόχο έχουν την προσβολή της προσωπικότητάς μου και τη δημιουργία εντυπώσεων. Για την επίθεση αυτή κατασκευάζονται υποθέσεις που ανασύρονται ή άλλες, οι οποίες έχουν κριθεί οριστικά και αμετάκλητα από ελληνικά και διεθνή δικαστήρια πλέον της δεκαετίας. Επιπροσθέτως, για αντίστοιχα δημοσιεύματα της εφημερίδας «ΑΥΡΙΑΝΗ» του Γ. Κουρή, έχουν ήδη εκδοθεί σχετικές καταδικαστικές αποφάσεις περί συκοφαντικής δυσφήμησή μου. Προφανώς, αιτία για αυτή την αήθη επίθεση εναντίον μου είναι οι αποκαλύψεις του ΣΚΑΙ για το σκάνδαλο του . Τον λόγο εφεξής έχουν τα δικαστήρια, τα οποία θα πρ0οφύγω για την προστασία της προσωπικότητάς μου και των εννόμων συμφερόντων μου Ιωάννης Αλαφούζος Πρόεδρος ΣΚΑΙ» Καταρχάς του λέμε ότι στη Δικαιοσύνη «προσφεύγουν» οι. κοπέλες, όταν τους παίρνουν την παρθενιά και όχι πραγματικοί άνδρες, όταν, μάλιστα, αυτοί ξεκινούν κανονικό πόλεμο και έχουν στην ιδιοκτησία τους εφημερίδες, ραδιόφωνα και τηλεοράσεις. Κι ερχόμαστε τώρα στο ψητό και τον καλούμε να απαντήσει ΑΝΤΡΙΚΙΑ: 1ον) Την «Καθημερινή» και τον «ΣΚΑΙ», που' χουν γίνει με κλεμμένα λεφτά από την Τράπεζα Κρήτης, τα άρπαξαν από τον Κοσκωτά. Ναι ή όχι; Μπορεί να μας πει με ποια δημόσια διαδικασία τα πήρε; 2ον) Όταν το 1961 ο Γέρος της Δημοκρατίας Γεώργιος Παπανδρέου κατήγγειλε τους καραμανλικούς εργολάβους που και τότε τα είχαν φάει πάλι όλα, εννοούσε «ΝΑΙ» ή «ΟΧΙ» τον πατέρα του; 3ον) Ο κ. Αριστείδης Αλαφούζος είναι ο μοναδικός Έλληνας που δήλωσε στην εφημερίδα «Τα Νέα» ότι ΛΑΔΩΣΕ Έλληνα πρωθυπουργό με ΕΝΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ ΔΟΛΑΡΙΑ και έδωσε, μάλιστα, στη δημοσιότητα και τη φωτοτυπία της επιταγής! Το γεγονός αυτό το επιβεβαίωσε ναι ή όχι και η γραμματέας του μπαμπά ενώπιον των ανακριτικών Αρχών και στην εκπομπή του Μάκη Τριανταφυλλόπουλου; Τώρα, πως κυκλοφορεί ακόμα ελεύθερος ο κύριος Αριστείδης το οφείλει πραγματικά στα ΧΑΛΙΑ της ελληνικής Δικαιοσύνης και τις ΑΤΙΜΙΕΣ των Ελλήνων πολιτικών που παραπέμπουν στις καλένδες όλες τις βρωμιές που αποκαλύπτονται 4ον ) Την ιστορία με το καζίνο του Φλοίσβου τη θυμάσαι, Γιαννάκη; Ή, μήπως, θα πρέπει να φωνάξουμε τον εργολάβο Πανούση που πήγες να του φορτώσεις τον τότε καταχρεωμένο ΣΚΑΙ υποσχόμενος ότι θα του έδινες άδεια για το καζίνο; 5ον) ΒΟΥΛΙΑΞΕΣ ναι ή όχι τον ΣΚΑΙ κι ο πατέρας σου φώναξε τον Στάθη Τσοτσορό και του ΧΑΡΙΣΕ το κανάλι, παρακαλώντας τον μόνο για να μην πάει φυλακή ο γιός του; 6ον) Ξεχνάς κύριε Αλαφούζο ότι τα χρέη σου ήταν τόσο μεγάλα ώστε σου είχε απαγορευτεί η έξοδος από τη χώρα; 7ον) Την ιστορία με τους Ρουμάνους τη θυμάσαι Γιαννάκη; Δώδεκα ή δεκατρία ήταν τα καράβια που τους έφαγες; 8ον) Θυμάσαι πόσα εικονικά τιμολόγια σου έκοψε ο Καλογερίδης, αυτός καλέ συνεργάτης του Βλαστού, που απήγαγε τον εφοπλιστή Περικλή Παναγόπουλο και πήραν ΤΡΙΑΝΤΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΕΥΡΩ λίτρα και μέχρι στιγμής, μολονότι έπιασαν τους δράστες και τους δικάζουν, δεν βρήκαν ούτε ένα ευρώ οι αστυνομικές Αρχές γιατί σίγουρα κάποιος μάγκας τα' χει κρύψει πολύ καλά. 9ον) Δύο ή τρία χρόνια σε έψαχνε Γιαννάκη η INTERPOL για την ΑΠΑΤΗ που έκανες στη Ρουμανία; Και αν δεν ήταν ο στρατηγός Νίκος Γρυλλάκης, που τον θερμοπαρακαλούσες γονατιστός να σε γλιτώσει, τώρα θα ήσουν στις ρουμανικές φυλακές, παρέα με τον Πάσσαρη 10ον) Μπορείς, ρε αθεόφοβε να μας πεις ΠΩΣ «αγόρασες» στην ουσία - ΠΩΣ ΕΦΑΓΕΣ το κανάλι «Seven X» του Μπατατούδη και το ονόμασες ΣΚΑΙ, που ήταν υποθηκευμένο στην ΑΤΕ και ο Καραμανλής σου το χάρισε χωρίς διαγωνισμό; Αυτό δεν είναι τεράστιο σκάνδαλο; 11ον) Μπορείς να μας πεις μεγάλε οικολόγε πόσα ποτάμια, λίμνες και θάλασσες έχεις μολύνει καταστρέφοντας φτωχούς ψαράδες με τα σαράβαλα πλοία σου σ' όλο τον πλανήτη! 12ον) Μπορείς να μας πεις ΓΙΑΤΊ ο καπετάνιος του «Ασπρονήσι», που πιάστηκε στα πράσα να κάνει λαθρεμπόριο πετρελαίου, έγινε παπάς και ο εισαγγελέας ο Κοτσάκης που σε έστειλε κατηγορούμενο έγινε ΜΟΝΑΧΟΣ; Εμείς ΞΕΡΟΥΜΕ γατί. Όπως ξέρουμε και ΠΩΣ αθωώθηκες σε εκείνες τις δίκες. Έχε υπομονή, σιγά σιγά θα τα βγάλουμε όλα, γιατί ακόμα είμαστε στην αρχή, χωρίς να χρειαστεί να σου κάνουμε μηνύσεις γιατί οι άνδρες δεν κάνουν μηνύσεις αλλά μόνο οι κοπέλες ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΚΟΥΡΗΣ
ΠΡΕΖΑ TV
15-6-2011
Γιαννάκη, μηνύσεις κάνουν οι. κοπέλες!
Άσε τις εξυπνάδες και να απαντήσεις σε αυτά που σε ρωτάμε
Όλοι γνωρίζουν στη χώρα ότι μόλις το αντιμετώπισε κάποια οικονομικά...
προβλήματα, για τα οποία ο Γιώργος Κουρής δεν είχε καμία ΑΠΟΛΥΤΩΣ ευθύνη γιατί αυτός ουδέποτε άσκησε διοίκηση στο κανάλι, ο γνωστός για την. εντιμότητά του και το ήθος του, Γιάννης Αλαφούζος, παρέα με δυο τρεις άλλους, επίσης. εντιμότατους κυρίους, που επί χρόνια μας παρίσταναν τους «φίλους» μυρίστηκαν φαί, ΛΥΣΣΑΞΑΝ, και προσπάθησαν να κλείσουν το , νομίζοντας οι χαζοί ότι έτσι θα φάνε - που να τους κάτσει στο λαιμό - την τηλεθέαση και τις διαφημίσεις του. Έτσι, αναγκαστήκαμε και εμείς να ΨΑΞΟΥΜΕ τον βίο και την πολιτεία των Αλαφουζαίων - και είδατε τα κατορθώματά τους, ή, μάλλον, δεν είδατε ακόμα τίποτα. Καταλαβαίνοντας, λοιπόν, το ΑΔΙΕΞΟΔΟ που βρίσκονται οι Αλαφουζαίοι και ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ όλες τις ΑΤΙΜΙΕΣ και τις ΚΟΜΠΙΝΕΣ που έχουν διαπράξει, ΕΝΤΡΟΜΟΣ ο Γιαννάκης εξέδωσε χθες την παρακάτω ανακοίνωση, την οποία εμείς, που δεν φοβόμαστε ποτέ, την αναδημοσιεύουμε ολόκληρη, προσπαθώντας να «κλείσει» την υπόθεση. Δήλωση Ιωάννη Αλαφούζου «Τις τελευταίες ημέρες δέχομαι μπαράζ πρωτοφανών προσωπικών επιθέσεων από την τηλεόραση του με αήθεις και συκοφαντικές αναφορές εν γνώσει της αναλήθειας αυτών, που στόχο έχουν την προσβολή της προσωπικότητάς μου και τη δημιουργία εντυπώσεων. Για την επίθεση αυτή κατασκευάζονται υποθέσεις που ανασύρονται ή άλλες, οι οποίες έχουν κριθεί οριστικά και αμετάκλητα από ελληνικά και διεθνή δικαστήρια πλέον της δεκαετίας. Επιπροσθέτως, για αντίστοιχα δημοσιεύματα της εφημερίδας «ΑΥΡΙΑΝΗ» του Γ. Κουρή, έχουν ήδη εκδοθεί σχετικές καταδικαστικές αποφάσεις περί συκοφαντικής δυσφήμησή μου. Προφανώς, αιτία για αυτή την αήθη επίθεση εναντίον μου είναι οι αποκαλύψεις του ΣΚΑΙ για το σκάνδαλο του . Τον λόγο εφεξής έχουν τα δικαστήρια, τα οποία θα πρ0οφύγω για την προστασία της προσωπικότητάς μου και των εννόμων συμφερόντων μου Ιωάννης Αλαφούζος Πρόεδρος ΣΚΑΙ» Καταρχάς του λέμε ότι στη Δικαιοσύνη «προσφεύγουν» οι. κοπέλες, όταν τους παίρνουν την παρθενιά και όχι πραγματικοί άνδρες, όταν, μάλιστα, αυτοί ξεκινούν κανονικό πόλεμο και έχουν στην ιδιοκτησία τους εφημερίδες, ραδιόφωνα και τηλεοράσεις. Κι ερχόμαστε τώρα στο ψητό και τον καλούμε να απαντήσει ΑΝΤΡΙΚΙΑ: 1ον) Την «Καθημερινή» και τον «ΣΚΑΙ», που' χουν γίνει με κλεμμένα λεφτά από την Τράπεζα Κρήτης, τα άρπαξαν από τον Κοσκωτά. Ναι ή όχι; Μπορεί να μας πει με ποια δημόσια διαδικασία τα πήρε; 2ον) Όταν το 1961 ο Γέρος της Δημοκρατίας Γεώργιος Παπανδρέου κατήγγειλε τους καραμανλικούς εργολάβους που και τότε τα είχαν φάει πάλι όλα, εννοούσε «ΝΑΙ» ή «ΟΧΙ» τον πατέρα του; 3ον) Ο κ. Αριστείδης Αλαφούζος είναι ο μοναδικός Έλληνας που δήλωσε στην εφημερίδα «Τα Νέα» ότι ΛΑΔΩΣΕ Έλληνα πρωθυπουργό με ΕΝΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ ΔΟΛΑΡΙΑ και έδωσε, μάλιστα, στη δημοσιότητα και τη φωτοτυπία της επιταγής! Το γεγονός αυτό το επιβεβαίωσε ναι ή όχι και η γραμματέας του μπαμπά ενώπιον των ανακριτικών Αρχών και στην εκπομπή του Μάκη Τριανταφυλλόπουλου; Τώρα, πως κυκλοφορεί ακόμα ελεύθερος ο κύριος Αριστείδης το οφείλει πραγματικά στα ΧΑΛΙΑ της ελληνικής Δικαιοσύνης και τις ΑΤΙΜΙΕΣ των Ελλήνων πολιτικών που παραπέμπουν στις καλένδες όλες τις βρωμιές που αποκαλύπτονται 4ον ) Την ιστορία με το καζίνο του Φλοίσβου τη θυμάσαι, Γιαννάκη; Ή, μήπως, θα πρέπει να φωνάξουμε τον εργολάβο Πανούση που πήγες να του φορτώσεις τον τότε καταχρεωμένο ΣΚΑΙ υποσχόμενος ότι θα του έδινες άδεια για το καζίνο; 5ον) ΒΟΥΛΙΑΞΕΣ ναι ή όχι τον ΣΚΑΙ κι ο πατέρας σου φώναξε τον Στάθη Τσοτσορό και του ΧΑΡΙΣΕ το κανάλι, παρακαλώντας τον μόνο για να μην πάει φυλακή ο γιός του; 6ον) Ξεχνάς κύριε Αλαφούζο ότι τα χρέη σου ήταν τόσο μεγάλα ώστε σου είχε απαγορευτεί η έξοδος από τη χώρα; 7ον) Την ιστορία με τους Ρουμάνους τη θυμάσαι Γιαννάκη; Δώδεκα ή δεκατρία ήταν τα καράβια που τους έφαγες; 8ον) Θυμάσαι πόσα εικονικά τιμολόγια σου έκοψε ο Καλογερίδης, αυτός καλέ συνεργάτης του Βλαστού, που απήγαγε τον εφοπλιστή Περικλή Παναγόπουλο και πήραν ΤΡΙΑΝΤΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΕΥΡΩ λίτρα και μέχρι στιγμής, μολονότι έπιασαν τους δράστες και τους δικάζουν, δεν βρήκαν ούτε ένα ευρώ οι αστυνομικές Αρχές γιατί σίγουρα κάποιος μάγκας τα' χει κρύψει πολύ καλά. 9ον) Δύο ή τρία χρόνια σε έψαχνε Γιαννάκη η INTERPOL για την ΑΠΑΤΗ που έκανες στη Ρουμανία; Και αν δεν ήταν ο στρατηγός Νίκος Γρυλλάκης, που τον θερμοπαρακαλούσες γονατιστός να σε γλιτώσει, τώρα θα ήσουν στις ρουμανικές φυλακές, παρέα με τον Πάσσαρη 10ον) Μπορείς, ρε αθεόφοβε να μας πεις ΠΩΣ «αγόρασες» στην ουσία - ΠΩΣ ΕΦΑΓΕΣ το κανάλι «Seven X» του Μπατατούδη και το ονόμασες ΣΚΑΙ, που ήταν υποθηκευμένο στην ΑΤΕ και ο Καραμανλής σου το χάρισε χωρίς διαγωνισμό; Αυτό δεν είναι τεράστιο σκάνδαλο; 11ον) Μπορείς να μας πεις μεγάλε οικολόγε πόσα ποτάμια, λίμνες και θάλασσες έχεις μολύνει καταστρέφοντας φτωχούς ψαράδες με τα σαράβαλα πλοία σου σ' όλο τον πλανήτη! 12ον) Μπορείς να μας πεις ΓΙΑΤΊ ο καπετάνιος του «Ασπρονήσι», που πιάστηκε στα πράσα να κάνει λαθρεμπόριο πετρελαίου, έγινε παπάς και ο εισαγγελέας ο Κοτσάκης που σε έστειλε κατηγορούμενο έγινε ΜΟΝΑΧΟΣ; Εμείς ΞΕΡΟΥΜΕ γατί. Όπως ξέρουμε και ΠΩΣ αθωώθηκες σε εκείνες τις δίκες. Έχε υπομονή, σιγά σιγά θα τα βγάλουμε όλα, γιατί ακόμα είμαστε στην αρχή, χωρίς να χρειαστεί να σου κάνουμε μηνύσεις γιατί οι άνδρες δεν κάνουν μηνύσεις αλλά μόνο οι κοπέλες ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΚΟΥΡΗΣ
ΠΡΕΖΑ TV
15-6-2011
Subscribe to:
Posts (Atom)